Duurzaamheid begint bij mensen die moed tonen

De huidige tijdsgeest vraagt om persoonlijk leiderschap waarbij zingeving en eigen verantwoordelijkheid een grote rol spelen, zo stelt emeritus-hoogleraar Jaap Schaveling. Onze wereld kent momenteel veel urgente problemen. Denk aan de klimaatcrisis, geopolitieke conflicten en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen. Volgens Schaveling vragen deze problemen om systemisch leiderschap.

Een benadering die de nadruk legt op het begrijpen en beïnvloeden van complexe systemen en de onderlinge relaties binnen die systemen. “De kunst is om nieuwsgierig te zijn en het moment te herkennen waarop je toegevoegde waarde hebt voor het systeem. Vervolgens vergt het moed en het hebben van de juiste competentie om dat moment te pakken. Kijk breder en dieper, verwonder je, wees nieuwsgierig. Wat gebeurt er in het grote- en in het kleine geheel? Op de korte- en lange termijn? Leiderschap is volgens Schaveling niet per definitie hetzelfde als leidinggeven. “Ik zie leiderschap meer als het gedrag dat je vertoont en de manier waarop je je leven, je beroep en je relatie met anderen vormgeeft. Het fundament van goed systemisch leiderschap begint bij het bewust zijn van jouw zelfkennis en jouw betekenis voor deze wereld.”

Wie je bent en hoe je in het leven staat, begint volgens Schaveling al bij de opvoeding. “De boodschappen die je daarin mee krijgt, ontwikkelen zich vaak tot belangrijke drijfveren, zoals de boodschap ‘wees de beste’, of ‘wees de sterkste’ Dat vertaalt zich vaak in een cultuur waarin mensen graag een sterke leider willen hebben.” Maar de huidige tijdsgeest vraagt volgens Schaveling om iets anders, en dat is persoonlijk leiderschap waarbij zingeving en eigen verantwoordelijkheid een grote rol spelen. Iedereen zou zichzelf de volgende vragen moeten stellen: wie ben ik? En welke betekenis wil ik aan het leven toevoegen? Alleen zo kunnen we toegevoegde waarde hebben voor het systeem met het oog op een duurzame wereld.

“Transformaties beginnen vaak met het tonen van moed”, vervolgt Schaveling. “Denk aan de Ierse zangeres Sinead O'Connor die in een rechtstreeks uitgezonden optreden op de Amerikaanse televisie een foto van paus Johannes Paulus II verscheurde. Hiermee verzette zij zich tegen de in haar ogen negatieve invloed van de katholieke kerk. Of wat denk je van klimaatactiviste Greta Thunberg, die op jonge leeftijd al miljoenen mensen over de wereld inspireerde om deel te nemen aan klimaatprotesten?

“Het belangrijkste doel van mijn bijdrage aan de programma’s op Nyenrode is om het gesprek te stimuleren en mensen na te laten denken over zingeving en zelfbewustzijn en de rol die dat speelt in leiderschap. Wat heb jij binnen jouw organisatie gedaan wat je eigenlijk niet had willen doen? En waarom heb je die keuzes gemaakt? Wat vinden anderen van jou? Met deze oefeningen maken wij helder wat de relatie is tussen jouw gedrag, jouw vaardigheden, en jouw identiteit. “Mijn belangrijkste boodschap is namelijk dat we voor duurzaamheid echt verantwoordelijkheid moeten nemen. En de belangrijkste tool daarvoor ben je zelf.”

Zet jij de eerste stap als leider? Bekijk hieronder onze programma's gericht op duurzame transformatie en leiderschap of neem voor persoonlijk advies contact op met onze adviesdesk.

Prof. dr. Jaap Schaveling is hoogleraar samenwerken & leiderschap aan Nyenrode Business Universiteit.