Edgar Karssing, 25 jaar ware vriendschap

Vandaag is het op de kop af 25 jaar geleden dat prof. dr. Edgar Karssing zijn ‘vriendschap’ met Nyenrode Business Universiteit officieel bezegelde. Als afgestudeerd econoom en filosoof ging hij aan de slag. Hij omschrijft de Edgar van toen als “een jongeman die zich bezighield met de ideale wereld, met lang haar tot over zijn schouders en rode gympies” en hij vond zichzelf absoluut geen schoolvoorbeeld Nyenrodiaan. “Toen mij een vast contract werd aangeboden wist ik dat ik vanuit Nyenrode werd geaccepteerd om wie ik ben en toen heb ik mijn staart, die ik toch al een beetje zat was, afgeknipt”, vertelt hij lachend. 

Na 17 maanden van tijdelijke contracten en vervangende dienstplicht, ondertekende Karssing op 1 juni 1996 zijn vaste arbeidsovereenkomst. Hij verruilde tegelijkertijd zijn staart voor een kort krullend kapsel. Al snel kwam hij erachter dat alleen maar nadenken over de ideale wereld weinig mensen inspireert. “Een wijze dame vertelde mij: ‘Wie denk jij dat je bent dat jij voor mij de ideale wereld kan ontwerpen?’ Dat zette mij aan het denken.”

Henk van Luijk als inspirator 

Edgar Karssing is kortgeleden benoemd tot hoogleraar filosofie, beroepsethiek en integriteitsmanagement. Hij startte zijn carrière bij zijn inspirator Henk van Luijk. Edgar Karssing kreeg tijdens zijn studie aan de Rijksuniversiteit Groningen al les van hem.

Karssing noemt Henk van Luijk zijn intellectuele vader en omschrijft hem als een bijzondere vriend. Hij trad zelfs op als ceremoniemeester bij de uitvaart van Van Luijk. De bedrijfsethicus kan je perspectieven bieden, kan je helpen met nadenken, maar het eigenlijke moet je zelf doen, leerde Henk van Luijk hem.

Sinds de jaren ’80 bekleedde Henk van Luijk op Nyenrode de eerste leerstoel bedrijfsethiek van Europa. “Hij speelde een belangrijke rol in de opmars van ethiek binnen Europa en gaf het vakgebied handen en voeten.  Daarmee gaf hij toen al concreet invulling aan het begrip Stewardship, dat nog altijd een kernwaarde is van Nyenrode en al vanaf het begin tot het DNA van het onderwijsinstituut behoort.” Van Luijk stichtte op Nyenrode in 1994 het European Institute for Business Ethics (EIBE), in samenwerking met het European Business Ethics Network. Het team bestaat naast Karssing uit Ronald Jeurissen, André Nijhof en Sacha Spoor.

Vriendschap

De Griekse filosoof Aristoteles neemt een belangrijke plaats in tijdens de colleges van Edgar Karssing. En vooral zijn opvattingen over vriendschap. “Aristoteles omschreef vriendschap als een combinatie van genegenheid, welwillendheid, wederkerigheid en bewustzijn. Maar vriendschap heeft ook een grondslag. Je bent immers niet zomaar vrienden.” Hij benoemt drie vrienden: de pleziervrienden met wie je bijvoorbeeld gaat tennissen. De voordeelvrienden, altijd handig als je gaat verhuizen. Maar, als plezier of voordeel wegvallen, vervalt ook de basis van je vriendschap. Er blijft dan nog een categorie over: de ware vriendschap met mensen die gelijke normen en waarden hebben als jijzelf en op eenzelfde manier in het leven staan.

“Als je als vrienden wil samenwerken, kijk je naar de grondslag. Stel jezelf en elkaar steeds de vraag: Wat is het precies wat ons bindt en inspireert? Je mag voordeel halen uit je vriendschap, je mag lol hebben in je vriendschap maar het mooiste is de vriendschap waarin je samen naar het goede streeft”.

Op de vraag of Nyenrode door de jaren heen een vriend geworden is, antwoordt hij lachend: “Jazeker, collega’s zijn belangrijk om in je werk scherp te blijven maar ook om gezellig een kop koffie mee te drinken. We hebben in het afgelopen jaar gezien hoe je collega’s ook echt kan missen”. 

De ruimte en vrijheid die hem al ruim 25 jaar gegeven wordt is voor hem dierbaar aan deze vriendschap: “Ik zit niet graag stil, ik vind het leuk om college te geven, te schrijven, te lezen, bedrijven te adviseren, extern trainingen en workshops te geven en dat kan allemaal op Nyenrode.” Samen streven naar het goede, de ethiek, is voor Karssing de strik om zijn dienstverband en maakt het tot een ware vriendschap.

Adam Smit in perspectief 

Met het oog op de toekomst, maakt de nieuwe hoogleraar een flinke sprong terug in de tijd. Naar het jaar 1759 om precies te zijn, naar Adam Smith. Smith, een moraalfilosoof, is de grondlegger van de moderne economie. Voor Edgar Karssing is hij een grote inspiratiebron om zijn leerstoel filosofie, beroepsethiek en integriteitsmanagement vorm te gaan geven in de komende jaren. 

“Hij heeft maar twee boeken geschreven, een economieboek en een ethiekboek. Dat houdt het overzichtelijk”, zegt hij vrolijk.

“Ik wil Smith gebruiken om te onderzoeken hoe je morele competenties kan versterken. Dat sluit al aan bij het thema van mijn eigen allereerste boek. Smith geeft in zijn ethiekboek een hele bijzondere manier van hoe ons morele kompas zich ontwikkelt. Dat heeft eigenlijk geen aandacht gehad in de filosofie. Maar wat hij zegt kunnen we nu onderbouwen met moderne kennis uit de evolutionaire psychologie, breinwetenschap en behavioral economics. Met die hedendaagse inzichten wil ik het verhaal van Adam Smith een update geven. Dat wil ik ook doorvertalen naar wat we daar mee kunnen in het bevorderen van de moraliteit van mensen.”

Adam Smith was heel kritisch over de commerciële samenleving terwijl hij die tegelijkertijd wel omarmde. “Hij had daarover een heftig debat met de filosoof Jean-Jacques Rousseau, die zo’n marktsamenleving helemaal afwees. Wat kunnen we nu leren van hun debat en wat betekent dat voor het kompas van accountants, controllers en managers?”

“Smith heeft het ook over het creëren van omstandigheden om het goede te kunnen doen. Of in ieder geval dat zij het goede niet in de weg te zitten. Dat is mijn derde thema. Ik gebruik daarvoor graag de metafoor van de tuinman. De tuinman creëert de voorwaarden voor een mooie tuin. Heb je dan de garantie dat de tuin mooi wordt? Nee. Maar je kan als tuinman wel de maximale inspanning doen om de juiste basis te leggen. En als je nu kijkt naar de samenleving als geheel of naar organisaties, hoe kun je dan voor een vruchtbare bodem zorgen?”

Edgar Karssing houdt zijn oratie in het voorjaar van 2022. Wat hij gaat vertellen, houdt hij nog even voor zich.