Alumni bijeenkomst 'Waar blijft mijn pensioen?'

Op maandag 30 september vond bij Nyenrode Business Universiteit de alumnidag Pensioenen plaats. Minister Koolmees en PFZW zien niets in een volledige of gedeeltelijke overstap naar een omslagstelsel. Zij willen het huidige systeem van kapitaaldekking het liefst intact houden.

Boekpresentatie Martin ten Cate

Dat bleek maandag op Nyenrode, bij de presentatie van het boek ‘Waar blijft mijn pensioen?’ van Martin ten Cate. De zelfbenoemd ‘pensioenfilosoof’ pleit daarin voor een volledige overstap naar een omslagstelsel. In zo’n stelsel, dat onder meer in Frankrijk en Duitsland de standaard is, financieren werkenden de pensioenen van gepensioneerden. De overstap naar een omslagstelsel kan een manier zijn om dreigende pensioenkortingen in de toekomst te voorkomen, stelt Ten Cate. Zo’n stelsel werkt immers niet met een dekkingsgraad omdat er geen fysieke opbouw plaatsvindt.

Toch wil directeur Peter Borgdorff van PFZW er niet aan. Dit ondanks de dreigende pensioenkortingen bij zijn fonds. ‘Met onze huidige pot geld kunnen we bijdragen aan een meer leefbare wereld. Die missie is voor onze deelnemers erg belangrijk. In een omslagstelsel kunnen we die rol niet meer vervullen’, aldus Borgdorff. Ook minister Koolmees, die de toekomstbestendigheid van kapitaaldekking momenteel overigen wel laat onderzoeken, hecht aan het behoud van een kapitaalgedekt stelsel.

‘De kracht van het huidige stelsel is dat het rust op twee financieringsvormen: de AOW die wordt opgebracht door werkenden, en daarbovenop kapitaalgedekt pensioen. Gemengde financiering is vanuit risico-oogpunt wenselijk’, stelt Koolmees. ‘Kapitaaldekking is namelijk gevoelig voor ontwikkelingen op de financiële markten, en omslag voor economische groei en demografische ontwikkelingen.’ Een volledig omslagstelsel heeft die diversificatievoordelen niet. Koolmees: ‘Een van de redenen dat Duitsland bijvoorbeeld de zwarte nul aanhoudt in zijn begrotingsbeleid is om in de toekomst voldoende budgettaire ruimte te hebben om de pensioenen te kunnen betalen.’ ABP-bestuurslid Krista van Nauta zat ook op de lijn van Borgdorff en Koolmees.

‘Omslagstelsel veel goedkoper’

Toch doen politici en pensioenfondsen er verkeerd aan een groter aandeel voor omslag in de financiering van pensioenen a priori af te wijzen, vindt econoom Bas Jacobs van de Erasmus Universiteit. Jacobs heeft hiervoor een eigen vingeroefening gedaan. ‘De rente op Nederlandse staatsobligaties is op dit moment voor alle looptijden negatief. Dat duidt erop dat je er vanuit moet gaan dat de rente nog heel lang laag blijft’, stelt Jacobs. ‘De rekenrente in een omslagsysteem is de reële groeivoet van de economie. Dat is de groei van het bbp van 1,5% plus inflatie van 1,5-2,5%. Dan is de rekenrente 3,5% hoger dan nu. In dat geval kunnen pensioenen gewoon geïndexeerd worden.’

En het is ook nog een stuk goedkoper. In een omslagsysteem wordt een inkomensafhankelijke premie gestort bij de overheid, die dat geld vervolgens gebruikt om pensioenen te betalen en zo een impliciete schuld opbouwt bij de deelnemer. Jacobs: ‘In feite verleg je de impliciete schuld van het pensioenfonds naar de overheid. Dat is uiteindelijk goedkoper vanwege de extreem lage rente. Met een gedeeltelijke overstap naar een omslagstelsel in de tweede pijler kunnen jaarlijks miljarden worden bespaard.’

Koolmees in de cel?

Er zitten echter nogal wat juridische haken en ogen aan een gedeeltelijke overstap naar een omslagstelsel, omdat dit in feite de nationalisatie van pensioengeld in houdt. ‘De 1500 miljard die in de pensioenpotten zit, is eigendom van mensen. Als ik dat ga uitdelen, moet ik naar het Europees Hof van Justitie en word ik in de cel gegooid voor diefstal’, aldus Koolmees. ‘De juridische complicaties van een overstap heb ik inderdaad nog niet doordacht’, geeft Jacobs bij navraag toe. ‘Maar ik kijk hier puur als econoom naar. Pay as you go is nu veel goedkoper dan kapitaaldekking, dus we moeten een manier vinden om dat te faciliteren.