“De accountant kan als geen ander verifiëren of duurzaamheidsinformatie klopt”

Duurzaamheid oftewel ESG (Environmental, Social & Governance) speelt een steeds grotere rol in de Accountancy-opleiding van Nyenrode Business Universiteit. Prof. dr. René Orij, hoogleraar Corporate Sustainability Reporting, vertelt over de doorgevoerde en doorlopende innovaties op dit gebied.

Europese richtlijn

René Orij werkt al een jaar of 20 in duurzaamheidsverslaggeving: “Ik heb het zien veranderen van iets kleins naar iets heel groots. Dat is onder andere gekomen door de Corporate Sustainability Reporting Directive, CSRD, de Europese richtlijn voor duurzaamheidsrapportage die vanaf 2024 verplicht wordt. Iedereen kreeg in de gaten: hier moeten we echt iets mee. Dat geldt voor organisaties en ook voor accountants, want accountants moeten kunnen beoordelen of die informatie in orde is.”

ESG-concepten

In april 2022 ging hij met collega’s op Nyenrode aan de slag: “We hielden het hele Accountancy-curriculum tegen het licht. Dat deden we met een werkgroep en een klankbordgroep, bestaande uit interne en externe ESG-experts. We stelden een lijst met ESG-concepten vast, waarvan we vinden dat die in het curriculum horen. Die concepten zijn bijvoorbeeld processen, kenniselementen, gegevens en de manier waarop we naar gegevens kijken. Vervolgens maakten we een verschillenanalyse: wat zit er al in de opleiding en wat ontbreekt er nog?”

Understanding the business, dubbele materialiteit en integrated thinking

“Eén van die ESG-concepten is ‘understanding the business’, vertelt Orij: “Naast het primaire proces komt nu ook de maatschappij erbij kijken en het milieu.” Dat ligt in het verlengde van het concept ‘dubbele materialiteit’: “De maatschappij heeft effect op de onderneming en de onderneming heeft effect op de maatschappij. Alles wat in de samenspel belangrijk is komt in het jaarverslag te staan. En dat is veel groter dan alleen het primaire proces. Een belangrijke vaardigheid die een accountant moet ontwikkelen om deze niet-financiële informatie te controleren is ‘integrated thinking’: vanuit verschillende vakdisciplines kijken naar het duurzaamheidsverslag.”

Aanvullingen en nieuwe vakken

De ESG-concepten kregen deels een plek in bestaande vakken, maar er zijn en komen ook nieuwe vakken in de opleiding, vervolgt hij: “We zijn begonnen met het creëren van een eindvak, waarin de samenhang van de hoofdvakken op het terrein van ESG duidelijk wordt. Dit driedaagse keuzevak ESG-Assurance werd augustus 2023 voor het eerst facultatief aangeboden aan studenten die de Master volledig hadden afgerond. Tijdens dit keuzevak leren studenten duurzaamheidsvraagstukken bij organisaties en het assurance-proces daarvan te analyseren en toe te passen.” 

Steeds bijstellen

Naast het eindvak is Orij ook bezig met de ontwikkeling van een specifiek ESG-vak over duurzaamheidsverslaggeving in de Bachelor, waarvoor hij een bestaand vak omvormt: “Dat vak is gericht op kennis maar ook op begrijpen en analyseren.” Andere concepten waren al aanwezig of krijgen een plek in de verschillende vakken van de Master. Omdat de regelgeving voortdurend in ontwikkeling is zal ook de inhoud van de opleiding steeds moeten worden bijgesteld: “Je begint en in de loop van de tijd voeg je steeds dingen toe op het moment dat dat nodig blijkt te zijn.”

Stakeholder-dialoog

Het belangrijkste element dat de accountant moet gaan controleren vindt Orij de stakeholder-dialoog: “Welke stakeholders zijn belangrijk en welke thema’s vinden zij van belang? Heeft de onderneming dat proces serieus genomen en de stakeholders vanaf het begin betrokken? Bestaat er ook binnen de onderneming een bredere consensus over wie de belangrijke stakeholders zijn? De accountant moet controleren of die vraag breed genoeg is uitgezet. Is iedereen die van belang is bij de onderneming meegenomen in het proces?”

Meer nadruk op relevantie

De accountant moet ook leren om iets minder op exactheid te vertrouwen, op pure betrouwbaarheid, zegt Orij: “Heel veel van die niet-financiële gegevens kun je niet 100 procent betrouwbaar controleren, terwijl je dat met de financiële verslaggeving veel beter kunt. In de externe verslaggeving gaat bijna alles over betrouwbaarheid en relevantie, en we gaan steeds meer naar relevantie, maar dan moet je soms de betrouwbaarheid een beetje loslaten. En dat zal wennen zijn.”

ESG als specialisatie

Hoe past ESG in het accountantsberoep van de toekomst? Orij: “Een expertgroep heeft onlangs gekeken naar de herijking van het beroepsprofiel en de opleiding. In hun rapport ‘Tijd voor heldere keuzes’ adviseren zij om voor ESG een specifieke specialisatierichting te ontwerpen. De komende tijd moet uitkristalliseren hoe dit wordt ingericht. Het is denkbaar dat een belangrijke rol bij ESG-assurance zal zijn weggelegd voor een andere discipline dan accountancy, bijvoorbeeld milieukunde of sociologie. Accountants vormen een geïnstitutionaliseerde en herkenbare beroepsgroep en ze hebben ervaring met het controleren van verantwoordingen. Daarom denk ik dat de accountant bij uitstek de professional is die kan verifiëren of iets klopt of niet."