Het is belangrijk je blik te verruimen

“Verzekeren begint met data, dat is van oudsher al zo”, vertelt Edgar Karssing, hoogleraar Filosofie, Beroepsethiek en Integriteitsmanagement aan Nyenrode Business Universiteit. “Wat het spannend maakt is hoe je als verzekeraar om moet gaan met datagedreven besluitvormingsprocessen. Hoe zorg je dat er geen groepen buiten de boot vallen? En hoe organiseer je als bestuurder de dialoog over ethische vraagstukken?”

“De verzekeringssector is een hele mooie branche, met een belangrijke ethische opdracht: het organiseren van solidariteit, zodat risico’s samen worden gedragen. Integriteit is hierbij een soort basis-hygiëne, die ook wordt vereist vanuit toezichthouders. Dit houdt in dat we verzekeraars moeten kunnen vertrouwen: dat ze eerlijk zijn, afspraken nakomen en goed omgaan met de informatie die ze van ons hebben. Maar dan begint het pas. Want hoe ga je als verzekeraar op een verantwoorde manier om met alle mogelijkheden die data biedt?”

Van indirect resultaat naar directe aandacht  

“ Solidariteit is voor verzekeraars en hun klanten meer een indirect resultaat dan de initiële insteek”, vertelt Karssing. “Je neemt namelijk geen brandverzekering om mee te betalen wanneer het huis van een ander afbrandt, maar om je eigen huis te verzekeren.” Om solidariteit écht te kunnen organiseren, moet er volgens Karssing daarom ook directe aandacht voor zijn. “Nu concurreren verzekeraars noodgedwongen op prijs. Het is belangrijk om het complete verhaal naar voren te laten komen. Dus niet alleen laten zien what’s in it for me, maar what’s in it for us. Mooie voorbeelden zijn verzekeraars die nu al actief ondersteunen dat veiligheid wordt gewaarborgd in bepaalde wijken, of die ouderen helpen om zelfstandig  thuis te kunnen blijven wonen.”

Zelfregulering door ethisch kader

Karssing vertelt dat er door de technologische en digitale revolutie enorm veel data beschikbaar is. “Hier kunnen verzekeraars veel mee doen, maar het geeft ook ethische uitdagingen. Dit start met simpele vragen zoals welke data je mag gebruiken. Maar het is groter dan dat: we weten steeds meer van verzekerden, waardoor je steeds verder kunt differentiëren. Het risico is dat er groepen mensen buiten de boot gaan vallen doordat zij ‘onverzekerbaar’ worden.”

“Het is dan ook heel mooi dat het Verbond van Verzekeraars hier – in het kader van zelfregulering – een ethisch kader voor heeft opgesteld. Dit werkt als moreel kompas bij het omgaan met datagedreven besluitvormingsprocessen. Een van de essenties binnen dit kader is dat het gebruik van data niet mag leiden tot uitsluiting van bepaalde groepen. Maar, het kader is nog relatief abstract. Verzekeraars moeten er ook daadwerkelijk mee aan de slag. Hier ligt dan ook een belangrijke taak voor de bestuurder.”

Interne dialoog met stakeholders

Het inzetten van het kader is volgens Karssing niet een kwestie van vinkjes zetten, zoals bij de privacy-wetgeving gebeurt. “Je moet echt een interne dialoog organiseren met stakeholders. Bespreek dingen als: wat willen we wel, wat niet, hoe ver gaan we hierin en hoe helpt het de klant? Dit begint zeker voor bestuurders met het tonen van commitment. Maak tijd en ruimte vrij voor deze dialoog. Niet alleen bij Legal en Compliance, maar echt in de gehele organisatie. Bespreek wat de voordelen zijn van technologische innovatie en kijk ook heel nadrukkelijk naar de nadelen en de risico’s. En zorg dat je op voorhand de doelgroep al betrekt, zodat je van hen kan leren.”

Discussie concreet maken

“Het lastige bij het betrekken van de doelgroep”, vertelt Karssing, “is dat ze digitaal én moreel geletterd moeten zijn. En dat geldt ook voor de eigen medewerkers. Je krijgt een weinig genuanceerde discussie als mensen alleen kunnen aangeven ‘het is shit’ of ‘het is cool’. Het is dan ook een van mijn opdrachten vanuit mijn vakgebied om mensen handvatten, woorden en begrippen te geven die de discussie tastbaarder maken. Integriteit of rechtschapenheid klinkt bijvoorbeeld mooi, maar hoe ga je nou een zakelijke beslissing nemen op zo’n begrip? Daarom moet je het zo concreet mogelijk maken.”

“In het Executive Insurance Program gebruiken we hiervoor het moreel intervisiemodel. Dit is een hulpmiddel om met alle betrokken partijen het gesprek te kunnen voeren, waarbij je niet alleen aan jezelf of je aandeelhouders denkt. Je maakt hierbij gebruik van goed doordachte argumenten – met als kernbegrippen dat deze argumenten zorgvuldig en uitlegbaar moeten zijn – en houdt rekening met álle stakeholders.”

Van angst naar hoop

De uitdaging is volgens Karssing dat we onze blik moeten verruimen. “Ethiek en integriteit zijn nog te veel gericht op economische belangen en beheersbaarheid, zoals witwasbestrijding. Je probeert dan vanuit angst te voorkomen dat dingen fout gaan, oftewel je probeert te voorkomen dat op korte termijn de hebzucht overwint. Deze angst is iets heel anders dan zorgen dat dingen goed, of beter gaan. Ik zie het als een morele opdracht voor verzekeraars om naar de lange termijn te kijken, en meer vanuit hoop te werken. Op deze manier kan je een positieve bijdrage leveren aan solidariteit, en uiteindelijk een betere wereld. Bij ethiek en integriteit is het – zoals mijn leermeester Henk van Luijk mooi zegt – net als met geluk: in je eentje kan je een heel eind komen, maar met z’n tweeën kom je een stuk verder.”