Betrokken en objectief: houd voldoende afstand!

Het zou me niets verbazen als '1.5 meter' het schopt tot 'meest gebruikte woord van 2020'! Met verwondering heb ik de afgelopen periode waargenomen hoe onze samenleving tot stilstand is gekomen en vervolgens en masse in beweging is gebracht naar het nieuwe normaal van de 1.5-meter-samenleving. Hoe het mogelijk is dat we via de 'intelligente lock-down' met 17 miljoen mensen dezelfde richting op hebben bewogen, is uniek te noemen.

Drie fasen

Deze beweging doet me denken aan de field-theory van Kurt Lewin, bekend van zijn drie-fasen-model: unfreeze - change - freeze. Lewin stelde dat voorafgaand aan een veranderingsproces sprake moet zijn van een krachtenveld dat noopt tot verandering. COVID-19 was zo’n kracht waarvoor het treffen van maatregelen noodzakelijk was. Tegelijk hebben zowel Mark Rutte als Hugo de Jonge krachtig leiderschap getoond en bijgedragen aan het in gang zetten van een gigantische verandering. 

Het ontdooien van, tot dat moment, normale gedragspatronen was fase 1. Het via persconferenties aankondigen van maatregelen fase 2 (in gang zetten van verandering) en het bijna tot vervelens toe bekrachtigen van het nieuwe normaal in een nieuwe wet is fase 3. De boodschap was vooral ernstig, waardoor de vermeende impact groter werd en werd regelmatig afgewisseld met humor en relativering.

Toch heeft de physical distancing ook veel tongen los gemaakt over sociale ontwrichting: oudere mensen in verpleeghuizen die sociaal geïsoleerd werden, mensen die op de IC wel intensive care van het ziekenhuispersoneel kregen, maar in eenzaamheid zijn gestorven. Zo heeft physical distancing ook geleid tot social distancing.

Het is te hopen dat op termijn die physical distancing weer kan worden losgelaten of teruggeschroefd. Tegelijk wil ik er voor pleiten om, als dat nog niet normaal is, de 1.5-meter-social-distancing in te voeren. 

Verhoudingen op arm’s length

Laat me eerst toelichten waar ik níet naar toe wil. Het laatste wat ik zou willen is een social distancing dat leidt tot sociaal isolement. Het scheppen van afstand leidt gemakkelijk tot onthechting en ontwrichting, en daarmee tot onstabiliteit in de samenleving. Dat is een extreem groot gevaar van social distancing. 

Waar ik wél voor pleit is dat sociale verhoudingen in de richting bewegen van een “arm’s length”, geen fysieke, maar een virtuele 1.5 meter. Je zou deze suggestie op de samenleving als geheel kunnen betrekken, familie- en liefdesrelaties uitgezonderd. Je zou het bijvoorbeeld kunnen betrekken op:

• de leidinggevende in relatie tot de groep waaraan leiding wordt gegeven
• de accountancydienstverlening

De leidinggevende

Social distancing is een begrip dat haar oorsprong heeft in de sociologie. Dit is onder meer terug te vinden bij de professoren Thibaut en Kelley, die een voorname rol hebben gespeeld bij de ontwikkeling van de Social Exchange Theorie. In een eerdere blog schreef ik al over deze theorie. Thibaut en Kelley wijzen op de wenselijkheid van social distancing die de leidinggevende ten opzichte van de groep waaraan hij of zij leiding geeft, in acht dient te nemen (zie Thibaut & Kelley, 1986, p.280/281). In dit geval is sprake van een min of meer hiërarchische relatie. Zodra een leidinggevende verknocht raakt met (leden van) de groep, bestaat het gevaar dat de leidinggevende objectiviteit verliest in het aansturen van de groep. Dit beïnvloedt de rationaliteit van de oordeels- en besluitvorming en kan leiden tot suboptimale beslissingen. 

Accountancydienstverlening

Het bestaansrecht van de controlerend accountant is gelegen in diens onafhankelijkheid. Bij andere dienstverlening door de (openbaar) accountant is het fundamentele beginsel objectiviteit een kernwaarde. Je zou daarom kunnen zeggen dat social distancing in vergaande mate zou moeten worden ingevoerd om het bestaansrecht van de beroepsgroep niet in gevaar te brengen. En uit dien hoofde bestaat er ook redelijk stringente onafhankelijkheidsregelgeving. 

Tegelijkertijd is de relatie tussen de opdrachtgever (cliënt) en de accountant een vorm van samenwerking waarbij de opdrachtgever een belangrijke leverancier is van controle-informatie voor de accountant. Ook maakt de opdrachtgever een (economische en sociale) kosten/batenafweging in relatie tot de accountant. Een intensieve relatie met de accountant kan tot voordelen leiden aan de kant van de opdrachtgever (lagere controlekosten, hogere toegevoegde waarde). 

Fontaine en Pilote onderzochten hoe intensief die relatie is (Fontaine en Pilote 2012). Met een verrassende conclusie: de opdrachtgevers (financieel managers in deze studie) willen zowel een betrokken accountant als een accountant at arm’s length die voldoende objectief is. De opdrachtgever is dus gebaat bij voldoende objectiviteit. 

Daarom kan je hieruit de conclusie trekken dat - wil je komen tot een lange termijn vruchtbare samenwerking - je social distancing in acht moet nemen. 

Literatuur:

Fontaine R & Pilote C (2012). Clients’ Preferred Relationship Approach with their Financial Statement Auditor. Current Issues in Auditing. Vol.6, Iss.1: 1-6.

Thibaut, JW, & Kelley, HH. (1986). The Social Psychology of Groups. Taylor & Francis Inc.