De bouw veroorzaakt veel CO2 uitstoot, dus lijkt het erop dat de bouw vooral onderdeel is van het probleem. Maar de bouw heeft de potentie om onderdeel te zijn van de oplossing, daar is Geanne van Arkel, bestuurslid van BiomimircryNL, van overtuigd. “En het is veel leuker om onderdeel te zijn van de oplossing dan onderdeel te zijn van het probleem.”
40 procent van de uitstoot wereldwijd komt van de bouw. Dat kan op allerlei manieren ver worden gereduceerd, onder andere door biobased materialen te gebruiken. Maar waarom zou je daar ophouden?, vindt Van Arkel. De bouw kan zelfs positieve impact hebben. “Dat betekent dus dat je niet alleen CO2 reduceert, maar ook toekomstbestendig wordt. En dat is gewoon een kwestie van beginnen, elke stap in de goede richting is er één.”
De invloed van bouwen
De oplossingen zijn overal om ons heen te vinden, zegt Van Arkel. “We zijn onderdeel van het natuurlijke systeem, dus het enige wat we hoeven te doen is afkijken.” Daarmee bedoelt Geanne dat we bij het bouwen de natuur als voorbeeld en maatstaf kunnen gebruiken. Dat is belangrijk omdat gebouwen een geweldig grote impact hebben op hun omgeving, terwijl er steeds grotere problemen komen in steden, met hittestress, riolen die het regenwater niet meer aankunnen en verlies aan biodiversiteit. Hoe er gebouwd wordt heeft daar dus veel invloed op.
Daar gaat veel mis, ziet Geanne. Ze komt bijvoorbeeld nogal eens tegen dat er bomen worden gekapt vanwege te hoge onderhoudskosten. “Maar die kosten zijn maar één dimensie. Die bomen hebben zoveel meerwaarde. Ze zorgen voor een betere luchtkwaliteit, ze koelen de omgeving, houden water en grond vast. Maar er is ook zoveel gaande in zo’n boom, zowel boven als onder de grond. Het is een heel ecosysteem. Bovendien voelen mensen zich beter als ze uitzicht hebben op groen. De huizen die uitzicht hebben op groen zijn dan ook meer waardevast.”
Natuurinclusief bouwen
Van Arkel pleit dan ook voor natuurinclusief bouwen. “Neem nou groene daken. Daar creëer je leefomgeving mee voor insecten. Maar in de huizen blijft het daarnaast vanzelf koeler, zodat de airco’s niet meer zo hoeven te loeien. Het groen houdt ook nog water vast, waardoor er minder overlast is bij zware buien.”
Als goed voorbeeld verwijst ze hierbij onder andere naar Wonderwoods in Utrecht van architect Stefano Boeri. Maar er is nog zoveel meer te winnen. “Ga eens gewoon het bos in en kijk goed om je heen. De ideeën liggen er voor het oprapen.” Zo liet Interface, het bedrijf waar ze 17 jaar werkte, ooit tapijtontwerpers in het bos kijken hoe de natuur vloeren ontwerpt. “Ze zagen hoe elk blaadje anders was, terwijl het er toch heel gaaf uitzag. Dat betekende dat niet iedere tegel er hetzelfde uit hoefde te zien. Dat werd random design.”
Het hoeft geen budgettenkwestie te zijn
“Maar wat je in de bouw ziet is dat het vaak een budgettenkwestie is. Alleen zou men eens wat breder moeten kijken. Want wat in de aanschaf misschien wat duurder is, is uiteindelijk goedkoper. Zo kun je alles bestraten met materiaal met waterdoorlatend vermogen. Dat is ietsje duurder, dus gebeurt het vaak niet. Alleen kalven dan de bermen af bij hevige buien, waardoor er meer onderhoud nodig is. Als dat goed tegen elkaar was afgewogen, was het totaalplaatje goedkoper geweest.”
De verantwoordelijkheden liggen echter vaak op verschillende plaatsen. De gemeente heeft iemand die verantwoordelijk is voor de wegen, terwijl de bermen vallen onder onderhoud. Die organisaties werken niet met elkaar, terwijl je daar toch afspraken over kan maken, vindt van Arkel.
Bouwen als een bos
“Daarom is bouwen als een bos zo’n mooie metafoor”, gaat ze enthousiast verder. “Aan de ene kant laat het zien wat het doel is, een betere leefomgeving, waarin mensen zich beter voelen, rustiger, met minder stress en natuurpositiever. Aan de andere kant laat het zien hoe mensen kunnen samenwerken, net zoals in een bos, waar alles en iedereen met elkaar in verbinding staat. Kijk bijvoorbeeld naar de bomen en schimmels die voedingsstoffen met elkaar uitwisselen door middel van een ondergronds netwerk. Dat is Natuurlijke Intelligentie en dat geeft oplossingen die geen nieuwe problemen creëren.”
Samen met een groot aantal andere experts spreekt Geanne van Arkel op de Collegereeks Duurzaam Bouwen. In haar college gaat ze onder andere verder in op hoe je de vertaalslag kunt maken naar je eigen organisatie en hoe je het kunt laten terugkomen in praktische bedrijfsvoering.
Dit artikel is eerder verschenen bij Cobouw Academy