Bretton Woods 2.0: de rol van het IMF en de Wereldbank in een veranderende wereld

De internationale verhoudingen in de wereld verschuiven en dat heeft ook gevolgen voor het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank. In een wereld die moet omgaan met de gevolgen van klimaatverandering en een mondiale economie die steeds verder fragmenteert, is voor deze instanties een belangrijke rol weggelegd. Dat stelt emeritus hoogleraar Paul Hilbers in zijn afscheidsrede op 14 februari.

De titel van Hilbers’ rede luidt ‘Bretton Woods 2.0’, waarmee hij verwijst naar het Bretton Woods-akkoord. Deze overeenkomst werd in 1944 gesloten tussen 44 landen. Het akkoord creëerde een nieuw internationaal monetair systeem, waarbij de Amerikaanse dollar werd gekoppeld aan goud en andere valuta’s aan de dollar. Het akkoord leidde onder andere tot de oprichting van het IMF en de Wereldbank.

Welvaart

“Het doel van Bretton Woods was om de wereldeconomie opnieuw in te richten, handels- en valutaoorlogen te voorkomen en landen te helpen om zich economisch verder te ontwikkelen. Daarnaast wilden de landen voorkomen dat er een wereldwijde depressie ontstond zoals in de jaren 30 als gevolg van de Eerste Wereldoorlog”, legt Hilbers uit. “Overigens vind ik het zelf heel bijzonder dat de betrokken landen hier al over nadachten terwijl de Tweede Wereldoorlog op dat moment nog niet voorbij was.” Het Bretton Woods-systeem bleef van kracht tot 1971. Vanaf dat moment begonnen steeds meer landen de vaste koers ten opzichte van de dollar los te laten en ontstond er een stelsel van overwegend zwevende wisselkoersen. De rol van het IMF en de Wereldbank bleef wel behouden en dat is volgens Hilbers tachtig jaar lang opvallend goed gegaan. “De internationale handel nam sterk toe en daarmee ook het financiële verkeer tussen landen. Kortom, er ontstond een geïntegreerde mondiale economie die tot meer welvaart leidde.”

Economische stabiliteit

Hilbers stelt dat er nu, tachtig jaar later, een nieuw ‘Bretton Woods moment’ is ontstaan. Dat heeft volgens hem twee redenen. “Allereerst hebben we te maken met een toenemende fragmentatie van de wereldeconomie waarbij landen steeds meer hun eigen belangen nastreven en minder samenwerken. Dit kan leiden tot handelsbeperkingen, politieke spanningen en een verzwakking van de wereldeconomie als geheel. Ten tweede hebben we te maken met de steeds grotere economische gevolgen van klimaatverandering. Denk bijvoorbeeld aan mislukte oogsten, zeespiegelstijging en bosbranden, met grote economische schade.” Volgens Hilbers is het belangrijk dat we ons realiseren hoe waardevol het is dat we de afgelopen tachtig jaar een steeds opener wereldeconomie hebben gehad. “We moeten voorkomen dat we nu te makkelijk een verkeerde weg inslaan.”

Klimaatverandering

“Het IMF en de Wereldbank hebben een wereldwijd lidmaatschap, een breed economisch en financieel mandaat en een sterke reputatie. Het in de huidige onzekere omstandigheden effectief uitvoeren van dit mandaat is van groot belang. Naast het blijven volgen en stabiliseren van de macro-economie, kunnen deze instellingen ook het nodige doen als het gaat om klimaatverandering. Zo adviseren zij landen over economisch beleid dat duurzaam is en helpen ze bij de geleidelijke overgang naar een groene economie. Maar het IMF en de Wereldbank spelen ook een rol bij adaptatie, denk aan het financieren van infrastructuur die bestand is tegen klimaatverandering.”

Tegenwicht

“We staan op een belangrijk moment in de economische geschiedenis en we moeten goed nadenken over wat de risico’s zijn. Hoe kunnen we deze voorkomen en hoe kunnen we politici en burgers overtuigen van de noodzaak hiervan?” Om dit te bereiken zouden beleidsmakers, centrale bankiers en academici internationaal de krachten moeten bundelen, vindt Hilbers. Het IMF en de Wereldbank kunnen daarbij de nodige invloed uitoefenen en het bewustzijn over de gevaren van fragmentatie versterken. “Deze organisaties hebben de afgelopen tachtig jaar laten zien dat ze flexibel kunnen inspelen op veranderende omstandigheden en in staat zijn een crisis het hoofd te bieden. Daar mogen we op vertrouwen.”