Circulaire economie: Waarom huidige boekhoudkundige modellen niet geschikt zijn

Onderzoekster Diane Zandee, die vandaag aan Nyenrode Business Universiteit promoveert, wil finance en duurzaamheid met elkaar verbinden. Ze onderzocht daarom hoe accounting kan bijdragen aan de transitie naar een circulaire economie. Er is een gezamenlijke taal en structuur nodig om de nieuwe economie te omarmen. ‘We focussen ons nog te veel op de financiële kant en te weinig op ecologische en sociale waarden. Dit veranderen we alleen als de gehele keten mee verandert. Daarvoor hebben we een dirigent nodig, een coördinator die zorgt dat alles in het goede tempo gaat en dat iedereen met elkaar de harmonie vindt.’

Ecologische en sociale waarden zijn nodig in accounting

Zandee onderzocht organisaties die van de lineaire economie naar de circulaire economie willen bewegen. Ze keek hoe zij hierin worden ondersteund door accounting structuren als P&L, balans, kasstroomoverzichten en ratio’s die hierop gebaseerd zijn. ‘Deze structuren van nu richt zich voornamelijk op de financiële waarden van een organisatie. Maar om de transitie naar een circulaire economie te laten slagen, moeten we ook ecologische en sociale waarden meenemen. Bijvoorbeeld hoeveel grondstoffen of afval er wordt bespaard en gebruikt. Deze waarden zijn essentieel.’ Door deze waarden mee te nemen, zien organisaties beter wat een circulair businessmodel hen oplevert – meer dan alleen financiële waarde. ‘Daarmee creëer je ook nog eens meer transparantie en vergelijkbaarheid en kunnen externe stakeholders zoals klanten en leveranciers maar ook investeerders duurzame bedrijven en initiatieven meer belonen.’

Oude businessmodellen missen langetermijnrisico’s

In de businessmodellen van de lineaire economie worden niet alle risico’s meegenomen. Denk aan klimaatrisico’s of schaarste van grondstoffen. Dat zijn juist factoren die wel van belang zijn voor de continuïteit van een organisatie: ‘De huidige economie versnelt klimaatverandering door CO2 uitstoot en grondstofgebruik. We willen een circulaire economie inrichten om klimaatverandering tegen te gaan. Dit doen we door onder andere de ecologische en sociale waarden mee te nemen in de besluitvorming. Nu wordt een investering vaak beoordeeld door te kijken naar kortetermijnwinst en -risico’s. In een circulaire economie worden investeringen beoordeeld op andere waarden. Bijvoorbeeld door het hergebruik van grondstoffen. Daarmee kijk je naar de lange termijn continuïteit en vermindering van de langetermijnrisico’s.

Samenwerking en actie ondernemen cruciaal bij transitie

De grootste uitdaging bij het implementeren van nieuwe accountingstructuren is volgens Zandee gedragsverandering. Oud gedrag moet worden vervangen door nieuw gedrag en daarvoor is een sterke motivatie nodig. De besluitvormers moeten meer ruimte krijgen voor de duurzame kant van accounting. Ze moeten meer beoordelen op de langere termijn en andere waarden meewegen. Om de transitie naar een circulaire economie te maken, moeten organisaties de samenwerking opzoeken met geschikte partners. Zij moeten samen een onderwerp kiezen om actie te kunnen ondernemen en mensen mee te nemen. ‘En ga het gewoon doen, want dan ga je het snelst vooruit.’