Coronacrisis zorgt voor hoge prioriteit energietransitie in kwetsbare wijken

Rampen luiden vaak het begin van een transitie in. Dit omdat de impact van zo’n ramp zichtbaar is geworden en de wens iets dergelijks niet nogmaals mee te maken groot is. Structurele veranderingen komen daardoor sneller van de grond. De komst van COVID-19 kan, gezien het aantal sterfgevallen en de economische impact, ook als een ramp worden beschouwd. “Of dit ook het startsein vormt van een transitie is nog onduidelijk. Maar als dat het geval is, is dat om meerdere redenen gunstig,” zegt prof. dr. ir. Anke van Hal, hoogleraar Sustainable Building aan Nyenrode Business Universiteit, in het essay ‘Omdat veel belangen samenvallen’.

“Maatregelen die in wijken moeten worden getroffen, ten behoeve van afstand houden en meer tijd thuis en in de directe woonomgeving doorbrengen, zijn namelijk vrijwel hetzelfde als maatregelen waarom geroepen wordt in het kader van de klimaatcrisis,” zegt van Hal. “Of je nu maatregelen treft om beter bestand te zijn tegen pandemieën of om het klimaatprobleem te verminderen; het mes snijdt aan twee kanten. De energietransitie kan dus een vlucht nemen als gevolg van COVID-19. Dit vraagt wel om een langetermijnvisie die is gericht op het besef dat deze pandemie langer kan duren dan verwacht of dat een nieuwe pandemie ons in de toekomst kan treffen. De winst van zo’n langetermijnvisie kan groot zijn. Zeker in kwetsbare wijken. Een vergelijking met de watersnoodramp van 1953 illustreert dit inzicht en leidt tot concrete aanbevelingen.” 

Watersnoodramp vs. coronacrisis

Verschillende transitietheorieën benadrukken dat de eerste fase van een ontwikkeling waarin iets nieuws, zoals een nieuwe werkwijze, nieuw beleid of een systeemverandering, uiteindelijk gemeengoed wordt, vaak begint met een crisis of ramp. De watersnoodramp uit 1953 is hier een voorbeeld van. “Een vergelijking tussen de gevolgen van de ramp uit 1953 en die van nu toont aan dat de consequenties van de huidige pandemie vooral op wijkniveau groot, maar ook positief kunnen zijn,” aldus Anke van Hal. “Hierbij moeten we wel lessen trekken uit het verleden en niet alleen uitgaan van de snelle komst van een vaccin, maar ook van de scenario’s dat er voorlopig geen werkzaam vaccin wordt gevonden en geen effectieve indamstrategie mogelijk blijkt.”

Bij de reactie op de Watersnoodramp was er sprake van zowel een lange- als een kortetermijnvisie. Bij de coronacrisis lijkt vooralsnog de kortetermijnvisie dominant. Vrijwel alle maatregelen (gedeeltelijke lockdown, beperken van contacten, financiële steun voor bedrijven) zijn bedoeld om de periode te overbruggen tot er een vaccin is. Over een langetermijnvisie wordt door de overheid vooralsnog niet gecommuniceerd.

Urgentie in kwetsbare wijken

Een langetermijnvisie gericht op pandemieën leidt tot het treffen van maatregelen die om heel veel andere redenen ook gewenst zijn. Zeker in kwetsbare wijken. “Als overheden, woningcorporaties en andere maatschappelijke organisaties zorgvuldig naar de door de pandemie veranderde belangen kijken, komen ze vrijwel zeker tot de conclusie dat juist in kwetsbare wijken de urgentie groot is om te werken aan de verbetering van het binnenklimaat en de woonomgeving,” vertelt van Hal. Het eerste kan door woningen te voorzien van goede ventilatie en goede isolatie. Wanneer voor die wijken een warmtenet gepland staat, ligt een versnelde aanleg daarvan voor de hand omdat dan gelijk ook de inrichting van de buitenruimte aangepast kan worden.

Met inachtneming van de benodigde anderhalve meter afstand en de behoefte aan recreëren in de eigen wijk. Juist in kwetsbare wijken, waar mensen weinig ruimte binnenshuis hebben en vaak geen buitenruimte, is de behoefte aan een groene woonomgeving die mogelijkheden biedt voor ontspanning erg groot. Ook het terugbrengen of verbeteren van ontmoetingsplekken en het creëren van werkgelegenheid moet hoge prioriteit krijgen. Niet alleen vanuit sociale optiek, maar ook in relatie tot de energietransitie.

Langetermijnvisie

De hoogste prioriteit is de komst van een duidelijke, vanuit de Rijksoverheid uitgedragen, langetermijnvisie die is gebaseerd op zowel de mogelijke komst van een nieuw virus als op de mogelijkheid dat een vaccin voor het huidige virus op zich laat wachten. Onder goed leiderschap van de Rijksoverheid valt ook de taak de door de pandemie veranderde belangen goed in ogenschouw nemen en op basis daarvan nieuwe keuzes maken en te innoveren en investeren. Kwetsbare wijken hoeven dus niet alleen negatieve, maar kunnen ook positieve gevolgen ondervinden van de huidige pandemie. Net zoals Zeeland destijds uiteindelijk in veel opzichten beter werd van de Watersnoodramp.