De crisis als kans?

Een crisis brengt vaak gevoelens van onzekerheid en angst met zich mee, zeker als de crisis zich, zoals momenteel, wereldwijd manifesteert. Tegelijkertijd kennen we de uitspraak ‘Never waste a good crisis’, die aan Winston Churchill is toegeschreven, en hij heeft geformuleerd aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De gedachte erachter is dat uit een crisis ook kansen kunnen voortkomen. Zou dat ook met deze crisis het geval kunnen zijn en manifesteren die kansen zich dan al?

In deze blog een paar gedachten hierover, geformuleerd in adviezen.

1. Gebruik je creativiteit

Een crisis legt ons beperkingen op. Beperkingen in onder meer vrijheid, financiën en ruimte. Dus het zoeken is naar hoe we onder die moeilijke omstandigheden het werk gedaan kunnen krijgen, onze doelen en dromen toch kunnen verwezenlijken, hoe we de crisis kunnen doorstaan.

En daar hebben we juist onze creativiteit voor gekregen. Voor als het moeilijk wordt en er allerlei beperkingen en problemen zijn. Dan hebben we nieuwe ideeën nodig om toch door te gaan en voortgang te boeken. De noodzaak maakt dat we allen uitvinders (moeten) worden. En dat zien we ook gebeuren: van gesloten restaurants die nu een drive-in beginnen tot aan pianoleraren die hun lessen online voorzetten.

Dus brainstormen met jezelf of met je team over onder meer:

• Hoe kunnen we ondanks de beperkingen toch onze business voorzetten en resultaten boeken?
• Hoe kunnen wij als organisatie anders denken en reageren dan de collega organisaties in onze sector?
• Waarin kunnen en moeten we juist nu investeren?
• Wat verwachten onze klanten van ons tijdens deze crisis?
• Welk leiderschap en welke communicatie verwachten onze medewerkers tijdens deze periode?
• Betrekken wij onze interne en externe stakeholders voldoende bij het vinden van oplossingen?
• Hoe kunnen wij onze klanten, en de samenleving vanuit onze expertise helpen bij het vinden van oplossingen?
• Zijn er leerervaringen uit eerdere crises die onze organisatie heeft meegemaakt waar we nu van kunnen profiteren?
• Wanneer noemen we ons succesvol in deze crisistijd?

Om onze creativiteit aan te jagen en te focussen op de kans van een crisis, is het belangrijk de juiste vragen te stellen. Ik noemde hierboven er een paar. Echter in je eigen organisatie of voor je eigen situatie kunnen andere vragen relevant zijn. Breng die dan eerst in kaart.

In een brainstormproces is het belangrijk dat je eerst zo veel mogelijk antwoorden en ideeën hierover formuleert en daarna de veelheid reduceert door je bijvoorbeeld te vragen: Wat heeft het meeste effect en is op korte termijn realiseerbaar? En wat is momenteel het meest urgent? Vooral die urgentievraag is heel belangrijk. Als je huis in brand staat wil je ook niet te lang nadenken over wat je moet doen, maar meteen actie ondernemen.

2. Werk samen

Toen Ronald Reagan in 1987 de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties toesprak zei hij dat hij zich kon voorstellen hoe snel alle verschillen wereldwijd zouden verdwijnen als we door buitenaardse ‘aliens’ zouden worden bedreigd.

Die verbindende rol kan ook een wereldwijde crisis spelen. Het besef groeit dat we alleen de crisis goed kunnen doorstaan als we elkaar helpen, als we empathisch zijn, als we samenwerken. Dus voorbij het egoïsme gaan.

Een crisis kan het slechte in mensen losmaken. Daar zijn genoeg historische voorbeelden van. Echter een crisis kan vooral ook het goede in ons versterken. En dat zien we momenteel ook gebeuren. Mensen helpen en bemoedigen elkaar.

Gisteren ontmoetten wij vrienden die achter op hun fiets bossen bloemen hadden. Die brachten ze langs bij dorpsgenoten van wie ze wisten dat die zo’n gebaar juist nu hard nodig hebben. Op nationaal niveau ontstaan allerlei initiatieven voor samenwerking en hulp, zoals op ‘heelnederlanddeelt.nl’ en op het platform ‘servethecity.nl’. Juist nu is er de kans om de kracht van de samenwerking te ervaren. En als de crisis voorbij is, zijn we op dit vlak op een hoger niveau beland.

3. Reflecteer

Een crisis maakt ons bescheiden. Onze plannen komen niet meer uit, lang van tevoren voorbereide bijeenkomsten worden geannuleerd. De dagelijkse gang van het leven wordt verstoord. Het kan ons moedeloos maken en we voelen ons klein in het tumult.

We kunnen niet beïnvloeden wat er in de wereld om ons heen gebeurt, maar waar we wel invloed op hebben, is hoe we erop reageren. En dat vraagt in eerste instantie om momenten van reflectie.

Reflectie over wat we nu echt belangrijk vinden in het werk en leven. We vinden het jammer dat we momenteel niet meer naar ons werk kunnen. Echter maar weinigen zullen in de laatste minuten voor hun sterven berouw hebben dat ze in hun leven niet vaker op kantoor waren. Dus waar gaat het dan echt om? Een crisis forceert ons na te denken over wat we in de kern belangrijk vinden.

Ik noem drie reflectievragen op persoonlijk niveau die vooral in crisistijd kunnen helpen:

• Waar ben ik dankbaar voor, dat ondanks alles, toch is bereikt?
• Als ik kijk naar eerdere perioden in mijn leven, waar zekerheden wegvielen, wat was dan steeds mijn diepste bron van zekerheid, waardoor ik weer verder kon.
• Wie heeft momenteel mijn hulp, mijn ondersteuning hard nodig? Hoe kan ik die het beste geven? Vraag ik zelf wel voldoende om hulp en ondersteuning?

Met zulke reflectievragen bouwen we meer zelfkennis op. Ze laten ons anders naar de dingen kijken en stimuleren een actiegerichtheid in een tijd van onvoorspelbaarheid en turbulentie.

4. Maak jezelf crisis bestendig

De schrijver Eckhart Tolle zei tijdens een bijeenkomst: als je momenteel geen probleem ervaart, zit je tussen twee problemen in. De zaal moest erom lachen, en Eckhart zelf ook. Echter hij bedoelde het serieus. Het leven bestaat uit een serie problemen (of noem het uitdagingen) die we moeten oplossen en een crisis brengt een complexiteit van problemen teweeg.

Daarom is het belangrijk na te gaan wat je kunt doen om crisisbestendig te worden. Ik noem twee belangrijke bouwstenen daartoe.

Wees nieuwsgierig en blijf leren

Vele organisaties hebben de afgelopen weken gezien dat hun medewerkers versneld hebben geleerd om op afstand te kunnen werken en samenwerken, in een online omgeving. Dat kostte in het begin moeite. Het was een steile leercurve. We moesten uit onze comfortzone maar uiteindelijk is het velen gelukt. Wanneer straks de crisis voorbij is en we weer gewoon naar het werk kunnen gaan, dan zullen we met meer gemak online vergaderingen kunnen houden en daardoor ons het reizen besparen, wat weer goed is voor het milieu. Door de crisis hebben we ons die vaardigheden versneld verworven.

We zien dat sommige bedrijven in staat zijn gebleken, hun productie geheel te wijzigen en zich te richten op het fabriceren van producten waar op dit moment veel vraag naar is. Zo zijn er bierbrouwers die nu desinfecterende middelen maken. En General Motors gaat beademingsapparatuur produceren. Ongetwijfeld zal de spin-off hiervan zijn, dat men leert over flexibiliteit in het productieproces.

Dus hoe sneller we ons, als organisatie of als professional, kunnen brengen in een modus van nieuwsgierigheid, van openheid om nieuwe dingen leren en we durven te improviseren, hoe meer we actief en proactief zijn in de crisis.

Vind je hogere doel

Ik zou het geen crisis willen noemen, maar in de instelling voor ouderenzorg die ik monitorde, was veel onrust onder medewerkers ontstaan over al het extra werk dat gemoeid was met een organisatiebreed innovatieproject. Het keermoment kwam op het moment dat de directeur in een toespraak voor het gehele personeel zei: ‘Maar we innoveren toch niet om het innoveren. We zetten onze schouders eronder omdat wij die zorginstelling willen zijn waar jij je eigen ouders aan zou toevertrouwen.’ De directeur herinnerde haar medewerkers weer aan het hogere doel, dus waarvoor we het uiteindelijk allemaal doen. En dat bracht weer positiviteit in de organisatie, waardoor het innovatieproject verder kon.

Het samen bevestigen van zo’n hoger doel is vooral belangrijk in een crisistijd waarin ineens veel niet meer kan en zekerheden wegvallen. Wat maakt het waard om dan niet op te geven? Wat maakt zinvol om juist nu nieuwe acties te ondernemen en positief te blijven?

Denk aan al die professionals in de zorg die lichamelijk en geestelijk eigenlijk op zijn, maar toch doorzetten, en zich staande houden doordat ze steeds het doel voor ogen hebben om levens te redden en ziekte te voorkomen.

Juist nu is het dus belangrijk dat het leiderschap in organisaties steeds weer de missie benadrukt en hoe ook in crisistijd deze missie is te realiseren en hoe iedereen daartoe kan bijdragen. Juist nu, is het belangrijk dat we voor ons persoonlijk bevestigen, waarom we ook deze crisis willen en zullen doorstaan.

Want ook deze crisis heeft een einde. Laten we daarom de kans van de crisis om ons sterker te maken, niet voorbijgaan. Laten we de kans van de crisis om de kracht van samenwerking te benutten, niet voorbijgaan. Laten we de kans van de crisis om te bevestigen wat wij echt belangrijk vinden en waar we ons voor willen inzetten, niet voorbijgaan.