De derde succesfactor bij het aardgasvrij maken van wijken

De komende jaren gaat er veel veranderen in de woonomgeving. Als gevolg van het klimaatprobleem, resulterend in het Parijsakkoord, heeft de Nederlandse overheid zich ambitieuze doelen gesteld. Bovendien zorgt de versnelde afbouw van de Groningse gaswinning, als gevolg van de aardbevingsproblematiek, voor extra urgentie om over te stappen op duurzame warmte.

Nadrukkelijk kiest het Rijk bij deze transitie voor een wijkgerichte aanpak. Geeft de energietransitie het startsein voor de derde golf van wijkvernieuwing, na de stadsvernieuwing (vanaf eind jaren zestig) en het grotestedenbeleid (vanaf eind jaren negentig)? Dat zou zomaar kunnen. Mits rekening gehouden wordt met ‘de derde succesfactor van de energietransitie’.

Aanschafintentie

Het Klimaatakkoord spreekt van het verduurzamen van 1,5 miljoen woningen en andere gebouwen in de periode 2022 tot en met 2030 via een wijkgerichte aanpak. Steeds meer Nederlanders realiseren zich de noodzaak van de energietransitie. Maar als ze zelf mogen kiezen voor duurzame oplossingen,  zijn ze niet erg geneigd om stappen te zetten.

Vaak wordt gedacht dat het financieren van deze maatregelen de belangrijkste oorzaak is van het gebrek een enthousiasme bij bewoners voor het treffen van maatregelen. Maar zelfs als er geld beschikbaar is, is nog maar een klein deel van de bewoners geneigd voor energiemaatregelen te kiezen.

Zoals uit dit  experiment met betrekking tot de warmtepomp blijkt dat als de overheid 15 procent of 50 procent van de investering op zich neemt, respectievelijk 5 en 10 procent van de Nederlanders van plan is binnen een of twee jaar tot aanschaf van een warmtepomp over te gaan. Pas als de overheid alle kosten op zich neemt, neemt de aanschafintentie toe: naar 36 procent.  Uit een ander onderzoek blijkt dat de meeste Nederlanders vinden dat de overheid en grote bedrijven de kosten van klimaatmaatregelen moeten dragen. En uit dat onderzoek blijkt ook dat slechts iets meer dan een derde van de bevolking zich bereid toont de HR-ketel te vervangen door een aardgasvrij alternatief.

Nu kan in dit voorbeeld de weerstand ook liggen bij de technische kwaliteiten van warmtepompen maar ook voor andere energiemaatregelen is het enthousiasme vaak niet groot. Naast de twee succesfactoren geld en techniek is er dus een andere succesfactor: menselijke emoties en gedrag.

Fusie van Belangen

In haar essay gaat Anke van Hal dieper in op de mogelijkheden om het enthousiasme bij bewoners voor het treffen van energiemaatregelen in hun woning te vergroten door meer dan gebruikelijk rekening te houden met de factor gedrag.  Ze presenteert een oplossingsstrategie - de zogeheten Fusie van Belangenstrategie - die leidend is bij wat ze dus de ‘derde succesfactor’ noemt.

 Het laatste deel van dit essay gaat dieper in op de betekenis van  deze  ‘derde succesfactor’ voor wijken die zich kenmerken door een grote diversiteit aan uiteenlopende uitdagingen.

Het essay, dat Van Hal schreef in samenwerking met Matthijs Uyterlinde, senior onderzoeker bij Platform31, en organisatie- en veranderkundige Maurice Coen is hieronder te downloaden.