Effectief prestatiegericht werken in publieke sector?

Zorgt meten van werkprestaties binnen de publieke sector in Nederland voor meer effectiviteit en efficiëntie? Volgens Prof. dr. Roland Speklé, hoogleraar Management Accounting & Control aan Nyenrode Business Universiteit hebben prestatiemeetsystemen juist vaak een negatief effect op de werkprestaties. ‘Om er wel voordeel uit te halen moeten managers in de publieke sector beter kijken naar de manier waarop ze de performance informatie gebruiken en daarbij rekening houden met de omstandigheden.’

New Public Management (NPM) komt voort uit managementtechnieken uit de private sector die toegepast worden op publieke organisaties. In de jaren ’80 ontstond toenemende onvrede met de doelmatigheid en efficiëntie van de publieke sector. Bureaucratie en gebrek aan resultaatoriëntatie werden gezien als belemmeringen voor een doeltreffende overheid met als gevolg dat de tevredenheid over de dienstverlening afnam. Waar in de jaren ’80 gedacht werd dat de publieke sector door middel van het NPM beter zou presteren, bleek het tegendeel waar te zijn toen Speklé en zijn coauteur Frank Verbeeten (Universiteit van Amsterdam) hun onderzoek in 2010 startten.

Disfunctionele gevolgen

Speklé zag zijn Public Sector MBA studenten worstelen met NPM-denken: “De meeste zijn werkzaam als manager in de publieke sector, waar het NPM-denken de dominante management filosofie is. Die botst echter met hun eigen ideeën over goed management. De vastgestelde targets en sturing op meetbare resultaten dwong hen zelfs in een disfunctionele richting. Ze voelden zich belemmerd om zich te focussen op de, volgens hen, meest dringende beleidsprioriteiten.

Uit het onderzoek van Speklé en Verbeeten blijkt dat de zorg van zijn studenten breed gedeeld worden binnen de publieke sector. Dit komt niet overeen met de voordelen van NPM zoals die door de aanhangers van deze benadering worden voorgesteld. Uit het onderzoek van Speklé blijkt dat een incentive-georiënteerd gebruik à la NPM zelfs disfunctionele gevolgen kan hebben en kan leiden tot ‘goal displacement’, waarbij de gestelde targets de echte doelen van de organisatie gaan domineren.

Sturen op beter resultaat

Speklé en Verbeeten werpen een nieuw licht op NPM en laat zien dat er alternatieve manieren zijn om management informatie te gebruiken en te sturen op beter resultaat. Denk bijvoorbeeld aan het exploratief gebruik van prestatie-informatie. Hierbij wordt prestatie-informatie niet gebruikt als afrekeninstrument, maar als onderdeel van een leerproces en als input voor een organisatorische dialoog. Kritische vragen kunnen worden gesteld over beleids- en uitvoeringskeuzes, de eventuele alternatieven daarvoor en de relatieve doelmatigheid daarvan.

Kortom: politici en beleidsmakers moeten verder kijken dan het conventionele NPM-denken om de effectiviteit in de publieke sector te verbeteren. Met het onderzoek artikel werden Speklé en Verbeeten verkozen tot de winnaar van de David Solomons Prize. Daarnaast werd hij gevraagd om zitting te nemen in diverse commissies voor prestatiemeting in de Nederlandse publieke sector.