Geef stakeholders een stem: "Samen bereik je meer"

Je zou mensen zelf moeten laten bepalen of ze een stakeholder zijn en waarom. Dat stelt Tanja de Jonge die op 17 september promoveert aan Nyenrode Business Universiteit. "Er zijn meer belanghebbenden dan alleen the usual suspects."

Gedurende haar carrière viel het De Jonge op dat organisaties vooral waarde hechten aan het belang van aandeelhouders en werknemers. “Als ik dan vroeg of ze ook nog rekening hielden met andere partijen, bleef het stil. Wat ik interessant vind is dat bedrijven het contact met de stakeholders zelf proberen te managen. Maar ik draai het altijd om: organisaties worden opgericht omdat belanghebbenden daar baat bij hebben en ze gezamenlijk meer kunnen bereiken. Daarom zou je je stakeholders in de gelegenheid moeten stellen om mee te praten als ze daar behoefte aan hebben.” De Jonge stelt dat er een balans moeten zijn tussen de financiële doelstellingen van een bedrijf, en de impact op mens en natuur. “Inmiddels zie je dat steeds meer organisaties in toenemende mate stakeholders betrekken bij hun besluitvormingsprocessen, omdat ze ervan overtuigd zijn dat dit bijdraagt aan waardecreatie op lange termijn.”

Filosofisch randje

In haar promotieonderzoek zoekt De Jonge naar het antwoord op de vraag hoe organisaties een communicatieve ruimte kunnen creëren om stakeholders te betrekken bij besluitvorming met respect voor elkaars gelijkwaardigheid en gericht op het bereiken van consensus. “Op basis van mijn literatuuronderzoek, ontwikkelde ik een model dat ik vervolgens in de praktijk wilde toetsen. Mijn promotor wees mij toen op de rol van discoursethiek. Dit is een theorie in de filosofie die beschrijft hoe mensen met elkaar zouden moeten communiceren en beslissingen nemen, vooral in situaties waarin consensus nodig is, of waarin belangrijke keuzes gemaakt moeten worden. Discoursethiek draagt bij aan een ideale vorm van beraadslaging, die de gelijkheid van belanghebbenden en hun belangen bevordert.”

Gerechtvaardigde belangen

In haar zoektocht naar een organisatie die mee wilde werken aan haar onderzoek, kwam De Jonge in contact met een grote uitvaartorganisatie. “Het vraagstuk van deze organisatie had betrekking op de privacy van overledenen. Daarover wilde ze graag met haar stakeholders in gesprek. De uitdaging is dan om op zoek te gaan naar de legitieme stakeholders: mensen die een gerechtvaardigd belang hebben. Natuurlijk kan een organisatie zelf een lijstje maken, maar daarop staan vaak alleen the usual suspects, zoals medewerkers en klanten. We hebben toen actief oproepen geplaatst op verschillende (online) mediakanalen. Hierin legden we de casus voor en we vroegen of iemand zichzelf een stakeholder vond en waarom. De mensen die hun belang goed konden onderbouwen, nodigden we vervolgens uit om drie middagen bij elkaar te komen. Het leuke aan deze aanpak is dat je met mensen met de meest uitleenlopende achtergronden om tafel zit. En er meldden zich partijen die niet op het oorspronkelijke lijstje stonden, zoals de Consumentenbond, enkele juristen en een privacydeskundige.”

Bijschaven

De sessies werden begeleid door een moderator die gebruik maakte van discoursethiek. “Ik merkte dat de deelnemers zich door deze aanpak steeds meer op hun gemak gingen voelen en sneller hun mond opendeden.” Hoewel het model van De Jonge in de praktijk aardig bleek te werken, heeft ze er naar aanleiding van de casus ook aan moeten schaven. “Ik kreeg de feedback dat mensen liever in kleine groepjes uiteengingen. Dat vond ik lastig, want het uitgangspunt in mijn model was een gesprek tussen alle deelnemers. We hebben dit toen opgelost door het begin en het einde van de sessies plenair te doen met tussendoor een soort minisessies. De inhoud van die minisessies werd daarna wel aan alle deelnemers teruggekoppeld.” De bijeenkomsten reulteerden in een gezamenlijke visie die is opgeleverd aan het bestuur van de uitvaartorganisatie. “Een van de onderdelen van mijn model is dat als er consensus is bereikt, de uitkomsten worden verwerkt tot een normatief kader voor het management. Ik heb daarom van tevoren met het bestuur afgesproken dat ze daadwerkelijk aan de slag zouden gaan met de resultaten, en dat hebben ze ook gedaan.” Meepraten is één ding, maar slechts enkele bedrijven geven hun stakeholders ook daadwerkelijk medezeggenschap in de besluitvorming. “Persoonlijk zie ik het liefst dat het recht op medezeggenschap van stakeholders wettelijk wordt vastgelegd.”