Grote vraagstukken vragen om een nieuwe, ondernemende mindset, zegt hoogleraar Henk Kievit

Bij het aanpakken van grote maatschappelijke vraagstukken is ondernemendheid essentieel. Dit is de overtuiging van Henk Kievit, hoogleraar Entrepreneurship & Ecosystems in zijn oratie. De bevindingen van zijn onderzoek bieden inzicht in de benodigde mentaliteit om innovatieve en duurzame oplossingen te realiseren. ‘Door te focussen op samenwerking met meerdere partijen dragen organisaties bij aan een veerkrachtige en toekomstbestendige samenleving.’

Grote vraagstukken vragen om een andere aanpak

Kievit benadrukt dat sommige vraagstukken zo groot zijn dat ze individuele organisaties overstijgen. Zijn onderzoek richt zich dan ook op organisaties die een gezamenlijk vraagstuk hebben. Het zijn vaak vraagstukken waar zowel commerciële bedrijven, kennisinstellingen en overheden een rol in hebben. Deze organisaties bevinden zich in hetzelfde ecosysteem en moeten anders handelen om het vraagstuk aan te pakken. Dit vereist vaak een andere manier van denken. Bijvoorbeeld bij de energietransitie. ‘Er zijn maatschappelijke, economische en technologische ontwikkelingen nodig. Om dit goed te laten werken moeten bedrijven, instellingen en overheden flexibel zijn. Dat doet een sterk beroep op ondernemende vaardigheden van alle werkenden.’

Maatschappelijke waardecreatie door collectief gedeeld ondernemerschap

In ecosystemen waarin bedrijven, instellingen en overheden samenwerken, staat maatschappelijke, meervoudige waardecreatie centraal. Dit gaat verder dan de traditionele win-winsituatie. ‘Het draait niet om individuele ondernemers, maar om collectief gedeeld ondernemerschap binnen netwerken van organisaties die aan gezamenlijke oplossingen werken rond een gedeelde missie.’ 

Nieuw type ondernemendheid

Met de opkomst van maatschappelijk verantwoord ondernemen is er een nieuw type ondernemerschap nodig dat zich richt op het bewust nastreven van maatschappelijke welvaart als positief effect. Echter, voor de huidige transities zoals de energie- en eiwittransitie, is dit niet voldoende. ‘Er is een 'entrepreneurial mindset' nodig. Een mentaliteit die ondernemendheid in een ecosysteemsamenwerking stimuleert door het nemen van initiatieven, het zien van kansen, het hebben van een proactieve houding gericht op innovatieve oplossingen en het inschatten van risico's.’

Lessen uit het verleden voor de toekomst

Kievit wijst op het succes van samenwerkingen in het verleden, zoals die in de landbouwsector. ‘Nederland had een sterk landbouwecosysteem waarbij verschillende instituties, ondernemers en voorlichtingsdiensten samenwerkten om kennis te delen in onderzoek, voorlichting en onderwijs en de sector innovatief en via sterk ondernemerschap te laten ontwikkelen. De huidige landbouwtransitie wordt belemmerd doordat instituties zoals de landbouwvoorlichtingsdienst zijn afgeschaft en er geen goede alternatieven voorhanden zijn. Dit leidde tot fragmentarisering in de sector en verminderde slagkracht door gebrek aan samenwerking. Daar is een gebiedsgerichte aanpak voor nodig.’ Kievit is van mening dat het uitkopen van boeren of het invoeren van strikte wetten geen adequate aanpak vormt voor de huidige uitdagingen op lange termijn. In plaats daarvan pleit hij voor het opzetten van een “Autoriteit Landbouw in de natuurlijke omgeving” met een benchmarksystematiek voor lucht, bodem en water. ‘Een ondernemende ecosysteembenadering met alle betrokken partijen, die de agrarische ondernemers in hun vakmanschap stimuleert om bij te dragen aan een toekomstbestendige landbouw met behoud van de innovatiekracht.’