‘Het gaat over mensen’

Joost van Buuren is met ingang van 1 januari 2018 benoemd tot hoogleraar Auditing en Assurance op Nyenrode Business Universiteit. Hij vertelt over zijn keuze voor de wetenschap, de relatie tussen zijn onderzoek en de accountantspraktijk en de onderwijsvernieuwingen die hij in de accountantsopleiding heeft gerealiseerd.

Weerbarstig

Bij Accountancy zijn wetenschap en praktijk niet los van elkaar te zien, zegt Van Buuren: ‘Uiteindelijk gaat accountancy over mensen, hun ambities en doelen. De theorie probeert de praktijk te begrijpen en bij voorkeur gedrag te voorspellen. En dat blijkt erg weerbarstig in de praktijk. We zitten namelijk in de uitdagende setting dat we levende mensen bestuderen, die zich niet makkelijk schikken in een model.’

Naar jezelf kijken

Hij werd gegrepen door de wetenschap toen hij tijdens zijn Nyenrode accountantsopleiding een verslag moest schrijven voor de keuzemodule Globalisering. Verrassend genoeg laaide zijn enthousiasme verder op toen hij voor de tweede keer aan de slag ging met zijn masterscriptie, bij de eerste poging was zijn laptop namelijk gecrasht. ‘Dat was even lastig,’ beaamt hij lachend, ‘Maar ‘elk nadeel heb ze voordeel’, zou Cruijff zeggen. Die scriptie ging erover dat wij als accountants altijd meten hoe mensen presteren in processen. Mijn vraag was: in welke mate kun je nou ook naar jezelf kijken? Hoe goed doe je het dan eigenlijk in die accountantsfunctie of financiële functie? En daar ben ik nu nog steeds mee bezig.’

Essayprijs als kroon

In 2002 won hij de Essayprijs Accountancy van Nyenrode voor een essay gebaseerd op zijn scriptie. Naar aanleiding van die prijs werd hem gevraagd of hij wilde promoveren. Van Buuren ziet de Essayprijs als een kroon op zijn scriptie:  ‘Het is wel wat extra werk maar je kunt veel meer laten zien wat je er echt van vindt. Tot nu toe heeft het ook veel mooie dingen gebracht, via mijn promotie uiteindelijk dit hoogleraarschap. Ik zou studenten van nu zeker aanbevelen om mee te doen aan de opvolger van de Essayprijs, de Brenda Westra Opinieprijs.’

Keuzes maken

Omdat hij het ook naar zijn zin had bij Ernst & Young in Apeldoorn, waar hij tijdens zijn studie werkzaam was, vond hij de keuze voor de wetenschap niet zo eenvoudig. ‘Dat was ook een heel leuke afwisselende baan. Maar ik geloof er in dat je keuzes moet maken. Vandaar dat ik toen fulltime bij Nyenrode ben gaan werken, voor de helft met een onderwijstaak en voor de helft als onderzoeker.’

Audit partner effect

‘Het is natuurlijk best hard gegaan met het accountantsberoep,’ zegt Van Buuren over de ontwikkelingen sinds hij in 2009 promoveerde. ‘De titel van mijn proefschrift was On the nature of auditing: the audit partner effect. Daarin zei ik: als je naar controlekwaliteit kijkt moet je ook naar de individuele partner kijken, die kan echt het verschil maken. Dat stond toen op de voorpagina van het Financieele Dagblad, en de reacties van de firma’s waren veelzeggend: daar herkennen wij ons absoluut niet in, wij leveren één uniforme controlekwaliteit. Dat was toen het adagium.’

Toegevoegde waarde

Hij signaleert dat kantoren daar inmiddels van zijn teruggekomen: ‘Ze zien in dat controlekwaliteit niet zo gemakkelijk op die manier te garanderen is. Mijn huidige onderzoek over controlekwaliteit bouwt daarop voort: wat is dat dan, en hoe kan je dat meten? Daarnaast kijken we naar controlemethodologie. Dan gaat het bijvoorbeeld over risicoanalyse, maar ook over nieuwe controletechnieken zoals data-analyse. Die vernieuwing in de controlemethodologie willen we vormgeven in het onderzoek op Nyenrode. We proberen zoveel mogelijk toegevoegde waarde te leveren aan het accountantsberoep. Maar dan wel op een gezonde afstand.’

Relevante scripties

De afgelopen jaren heeft hij zich ingezet om het onderwijs van de Accountancy-opleiding verder te academiseren en te vernieuwen. Hij begon met de scripties. ‘Om alle voordelen van samenwerking te benutten, zijn we met overkoepelende onderzoekstrajecten gaan werken. Dus gezamenlijk data verzamelen in het voorafgaande Onderzoeksvak, veel met elkaar overleggen, en een mooi feestje achteraf bij de diploma-uitreiking. Daar kwamen scripties uit die niet alleen mooi zijn qua inhoud maar ook heel relevant, dicht bij de praktijk, precies zoals je zou willen.’

Unieke dataverzameling

Recent accepteerde het toonaangevende tijdschrift Auditing: a Journal of Practice and Theory een paper van Van Buuren met co-auteurs prof. Stephen Asare van de University of Florida en prof. Barbara Majoor. Een resultaat van de wisselwerking tussen wetenschap en onderwijs, zegt hij: ‘Dat artikel is gebaseerd op de dataverzameling door studenten uit het Onderzoeksvak Auditing & Assurance over controledossiers. Deze dataverzameling is uniek wereldwijd en dat wordt nu ook als zodanig herkend door de Auditing-journal.’

Zelf nadenken

Ook het theoretische bachelorvak Auditing Theory werd door Van Buuren vernieuwd: ‘Daar behandelen we wetenschappelijke artikelen waarbij de gemiddelde student denkt: ‘waar gaat dit over?’. Door die artikelen te koppelen aan praktijkcases probeer ik ze duidelijk te maken: het gaat over ons. Het is een beschrijving van onze praktijk. Studenten worden uitgedaagd om zelf na te denken: waarom doen we dingen zoals we ze doen, en is dat goed of niet? Als je dat voor elkaar kan krijgen dan heb je denk ik als opleiding een mooi academisch niveau meegegeven.’

Simulatie

Nog uitdagender was de AuditGame die hij ontwikkelde om theorie en praktijk vergaand te integreren: ‘De AuditGame is een ERP-simulatieomgeving die momenteel gebruikt wordt bij het vak Auditing Beginselen. Studenten kunnen hierdoor direct de moderne controleaanpak beleven. Ze gaan bijvoorbeeld aan de slag met de hands-on controle van een cloud-based ERP-systeem en een eerste stap in data-analyse. Door de simulatie komt droge stof tot leven en beklijft die beter. Ook in het onderzoek zullen we steeds vaker simulatietechnieken gaan gebruiken om bijvoorbeeld de effectiviteit van bepaalde controletechnieken te bepalen. Nyenrode onderzoek op het gebied van Auditing & Assurance was al uniek en relevant en het wordt alleen nog maar mooier.’