Het geheim van toekomstbestendige organisaties

Flexibiliteit is het buzzwoord in elke organisatie. Nieuwe technologieën, trends en onverwachte ontwikkelingen vragen veel van de lenigheid en anticipatiekracht van organisaties. Tegelijkertijd staat flexibiliteit vaak op gespannen voet met het uitzetten van een strategische koers. Hoe blijf je wendbaar en borg je een heldere toekomstgerichte koers? Dat is het thema dat centraal staat in de masterclass The Future of Organizing & Organizations van Nyenrode Business Universiteit. Bart Götte, business futurist bij FutureFlock, neemt je in deze masterclass mee op ontdekkingstocht naar fundamenteel nieuwe manieren van organiseren.

Bart Götte: ‘Een organisatie is niet meer dan een entiteit waarbinnen activiteiten plaatsvinden. We laten ons daarin vaak leiden door de vormvastheid; het is lastig om dat te wijzigen. Bovendien gaat de heersende organisatiecultuur uit van control en procedures. Je stuit op een cirkelredenering als je vraagt waarom de gewenste verandering niet van de grond komt: ‘Ja maar, het systeem …’. Mijn wedervraag: ‘Dat heb je toch zelf gebouwd?’’

Voorwaarts denken

‘De opgetrokken organisatiemuren belemmeren het uitzicht’, legt Götte uit. ‘Toekomstbestendige organisaties voorzien wat er op hun afkomt. Ze baseren hun strategie op foresight; het voorwaarts perspectief. Daarbij wordt gekoerst op harde trends, de kansen pakkend die zachte trends bieden, en rekening houdend met onzekerheden, en disruptieve verrassingen. Dat staat haaks op het sturen op hindsight: de data, voorspellingen en ervaringen uit het verleden. Deze zijn echter beperkt houdbaar. Het geeft vaak de illusie van controle. Het is te verantwoorden. Maar is het ook toekomstvalide?

Dat we vast zitten in patronen zie je rondom werk. De vraag naar arbeid groeit. Werkgevers krijgen vacatures niet vervuld. Maar de aanpak blijft klassiek, bijna oubollig. In vacatureteksten wordt nog steeds het schaap met vijf poten gevraagd. Jaren werkervaring, sectorervaring, werkuren zijn kerncriteria. Dan knelt het. Het schrikt eerder af. Gooi het om en ga uit van werven op output die je via veel meer wegen kunt bereiken. Zodra je het aandurft je perspectief op te rekken, de kaders te verruimen, zie je nieuwe mogelijkheden. Dát is voorwaarts denken.’

Spreeuwenwolk

Leiderschap is een rode draad in de masterclass. Götte schetst de broodnodige verschuiving met een inspirerende en trefzekere metafoor: ‘Zwanen vliegen in vaste V-vorm efficiënt van A naar B, onder aanvoering van één leider. Dit verbeeldt de organisatie die was ontworpen voor de vorige eeuw. Zie dan het contrast met een spreeuwenwolk, met die typische amorfe vorm. De spreeuwen zijn wendbaar en verbonden. Een zwerm vogels die moeiteloos de ene na de andere figuur maakt, adaptief is. Waar leiderschap kan en mag wisselen. Een prachtig plaatje, dat precies past op de fluïde organisatie.’

Distribuerende organisatie

‘In dezelfde lijn’, zo vervolgt Götte, ‘ligt de huidige ontwikkeling van decentrale naar gedistribueerde organisaties. Waar en wanneer willen we waarde toevoegen aan een organisatie? Steeds meer nemen we zelf de regie. Vooral de jongere generatie voelt zich als een vis in het water bij projectmatige jobs, bij samenwerken, agile werken en scrummen. Dat is de actuele praktijk in veel organisaties. Organisaties die deze werkwijze omarmen, plukken daar nu al de vruchten van. In de masterclass reeks halen we het net op. Waarom werkt het? En welke nieuwe uitdagingen creëert het?’

Kunst van het kwetsbaar opstellen

In de masterclass komt casuïstiek (onder meer PGGM, IBM en Philips) ruim aan bod. Götte is enthousiast: ‘Het zijn verrassende hele diverse casussen die je doen beseffen wat er allemaal mogelijk is. Mijn tip voor de toekomstbestendige professional: wees niet bang je eigen aannames te onderzoeken, en leer van de verschillende ervaringen van anderen. Zet je antenne wijd open. En, verstevig je kennis vanuit, en verbinding met verschillende disciplines, zodat je nieuwe krachten en onderstromen in de organisatiecontext kunt doorgronden. Ingrediënten die hard nodig zijn om een toekomstvalide koers te zetten met behoud van anticipatiekracht.’