"Het zit ’m in de competenties"

Cokky Hilhorst is een expert in de manier waarop business en IT elkaar beïnvloeden en versterken. Na haar studie Kunstmatige intelligentie en functies als director Technology bij PwC Consulting en hoofd van het Bureau ICT-toetsing, maakte ze in 2018 de overstap naar de wetenschap. Hilhorst, hoogleraar Business & IT aan Nyenrode Business Universiteit, is bij uitstek iemand die kan reflecteren op de vraag hoe organisaties met de digitale transformatie omgaan en wat hen succesvol maakt.

Er is een digitale transformatie gaande. Zie je een toename van investeringen in IT?

Uit recent Amerikaans onderzoek blijkt dat het gemiddelde IT-budget van organisaties stijgt, maar dat het als percentage van de organisatorische omzet min of meer gelijk blijft. De meeste gevestigde organisaties die stevig investeren in digitalisering hebben een dubbele opgave: ze streven naar het op orde krijgen van de operationele, transactie verwerkende systemen en naar reductie van de kosten van die systemen.

Anderzijds investeren ze in nieuwe digitale producten en diensten om waarde te creëren voor klanten. Echte meerwaarde ligt in deze laatste categorie, dus in investeringen waarmee activiteiten in je bedrijfsmodel wijzigen. Daarmee creëer je op een nieuwe manier waarde.

Wat valt er te zeggen over de volwassenheid van organisaties op dit gebied?

Veel onderzoek is Amerikaans. Toch is er veel waardevols in te vinden. Zo bewijst dat onderzoek dat er grote verschillen zijn in volwassenheid tussen organisaties. Ik heb dat ook in de praktijk gezien: sommige organisaties zijn zeer IT-savvy, andere blijven ver achter.

Je ziet dat de minder vaardige organisaties ook nog eens te grote sprongen willen maken om hun achterstand in te lopen – wat natuurlijk heel riskant is. Digitaal vaardige bedrijven kunnen 45 tot 75 procent meer marktwaarde genereren dan bedrijven die niet zo digitaal vaardig zijn. Dat is niet afhankelijk van de hoogte van het IT-budget, maar zit hem vooral in digitale competenties en de inrichting van de nieuwe digitale activiteiten.

Ondanks de ontwikkelingen op het gebied van IT is de Nederlandse productiviteitsgroei al jaren aan het dalen. Sommige wetenschappers en consultants menen dat de productiviteitsgroei als gevolg van nieuwe technologieën als AI nog op zich laat wachten omdat wij die bij lange na niet voldoende inzetten in nieuwe, digitale manieren van werken.

Aan welke competenties schort het in organisaties die achterlopen?

Er is veel onderzoek naar digitale vaardigheden. Het schort bijvoorbeeld aan competenties in de relatie tussen business en IT, managementvaardigheden en de IT-kennis van het personeel. De belangrijkste vaardigheden blijven die op het gebied van alignment en relationele IT-competenties, zoals het samenwerken met leveranciers en partners. En natuurlijk zijn technische IT-competenties belangrijk, zoals security of het ontwikkelen van software.

Wat wil je studenten, meestal ervaren professionals, op dit vlak bijbrengen? En hoe doe je dat?

Ze hebben een flinke uitdaging: ze moeten efficiency en kostenreductie in de operatie realiseren en daarnaast innovatie ondersteunen en richting geven aan vernieuwing. Daarbovenop zijn ze vaak lijnmanager.

Dit vraagt veel van de student. In onze opleidingen, zoals de Modulair Executive MBA in Business & IT, besteden we daarom aandacht aan verandermanagement en aan inhoudelijke IT-vaardigheden op het gebied van security, sourcing en data bijvoorbeeld. En natuurlijk vergeten we de persoonlijke ontwikkeling niet, zoals de vaardigheid om interventies te doen. Het is natuurlijk voor deze studenten ook belangrijk kennis van de business te hebben. Over het algemeen is het kennis-niveau op dat gebied trouwens prima.

Hoe gaan organisaties met legacy om? Economische afschrijving vraagt meestal meer tijd dan technische afschrijving. Is legacy dus een onoplosbaar probleem?

Ik heb moeite met de term legacy als een negatief iets. Je hebt het tenslotte over werkende software die zich bewezen heeft. De technische afschrijving duurt juist over het algemeen veel langer dan de economische. Vaak wordt gezegd dat legacy een organisatie minder flexibel maakt, maar organisaties kunnen vaak vele malen beter hun systemen koesteren en evolutionair vernieuwen. Dat geldt met name voor gevestigde organisaties.

Ineens alles naar de cloud brengen of helemaal agile gaan werken is niet altijd nodig. Alleen als omstandigheden in de markt zorgen dat je geen tijd hebt om evolutionair te ontwikkelen, moet je misschien drastische stappen nemen en wordt het een heel andere afweging.

De cultuur van een organisatie is ook belangrijk. Hoe kan je daaraan werken?

Cultuur is zeer bepalend. Wil men niet mee, heeft men de kennis niet of is men risicomijdend, dan maak je vernieuwen heel moeilijk. Experimenteren en durven falen horen erbij. Op Nyenrode besteden we aandacht aan persoonlijke ontwikkeling op dat vlak. Denk aan het meekrijgen van mensen, het doen van effectieve interventies en het realiseren van duurzame verandering.

Hoe zit het met de digitale kennis in de top?

Als het over digitalisering gaat, wil ik nog wel wat zeggen over de rol van de commissaris in organisaties. De commissaris moet de digitale ontwikkelingen die we nu meemaken snappen. Blijkbaar zien toezichthouders en potentiële toezichthouders dat ook zo, want we zien de interesse in onze opleiding voor De Digitale Commissaris toenemen, net als voor de opleiding Technology for Boards. In de reguliere commissarissenopleiding besteden we overigens ook aandacht aan digitalisering. Het is belangrijk voor toezichthouders om te weten waar ze op moeten letten. Denk aan cyberrisico’s en de risico’s van projecten. Maar ook de strategische waarde van digitalisering.

Soms heeft de digicommissaris een wat eenzame positie in de RvC

De hele board is verantwoordelijk. Maar als slechts één iemand kennis van zaken heeft, kijkt iedereen inderdaad al snel naar die ene commissaris. Ik zou willen zeggen: nu bij veel grote, gevestigde organisaties digitaal niet meer weg te denken is, zou je daar geen commissaris moeten willen zijn als je IT-vraagstukken echt niet begrijpt. Doorgrond je de strategische waarde van digitalisering niet, dan heb je als commissaris werk te doen. Je bent verplicht je in het vakgebied te verdiepen. En ook als lid van een raad van bestuur!