Hoe in sterke organisaties alle medewerkers er sámen iets van maken

Personeel vasthouden in een krappe arbeidsmarkt? Dat vraagt om een andere manier van leidinggeven. Bedrijven en organisaties functioneren niet op basis van individuen, ze worden sterk, actief en flexibel als alle medewerkers er samen iets van maken.

Een leidinggevende die in tijden van arbeidskrapte hartstochtelijk uitweidt over de bedrijfscultuur? Hier heeft iemand de boot gemist. Praten over bedrijfscultuur is denken langs oude lijnen. ‘Vooral als het gaat om het werven en behouden van personeel, zet je jezelf ermee op achterstand,’ zegt Lidewey van der Sluis, hoogleraar Strategisch Talent Management en Organisatorisch Leiderschap aan Nyenrode Business Universiteit. Van der Sluis begeeft zich dagelijks op de brug tussen wetenschap en praktijk: ‘In het vakgebied leiderschap is heel lang gedacht dat organisaties functioneren op basis van individuen. Investeer in het binnenhalen en binnenhouden van betere individuen en de organisatie wordt vanzelf beter, dat was het idee. We hebben er veel onderzoek naar gedaan en wetenschappelijk kunnen aantonen dat dat niet het geval is. Een organisatie wordt juist sterk, actief, flexibel en beweeglijk als alle medewerkers er sámen iets van maken: als ze elkaar helpen om beter te worden, als het een lerende community is waarin ook de minder sterke bouwstenen aan kracht winnen.’ In dit nieuwe inzicht is voor het afgesleten begrip ‘bedrijfscultuur’ volgens Van der Sluis geen plek: ‘Het lijkt te zeggen: zó doen wij het hier, alsof ‘het’ vastligt. Maar dat ‘het’ hangt in de lucht, is vluchtig. Het gaat om het cement, om dat wat er tussen de mensen is en gebeurt, dát moet je zien te managen. Bij Starbucks noemen ze het ‘the secret sauce’, in Nederland noemen we het de ‘vibe’. Aan het HR-jargon van instroom, doorstroom en uitstroom heb ik wisselstroom toegevoegd: hoe stroomt het tussen de mensen, helpen ze elkaar, maken ze elkaar beter, inspireren ze elkaar?’ Goede wisselstroom voorkomt uitstroom. De toepassing ervan kun je leren: aandacht voor persoonlijke en professionele ontwikkeling is de kern van de MBA-opleidingen bij Van der Sluis’ thuisbasis Nyenrode.  

‘Make mindset’

Van der Sluis spreekt ook over ‘the dance’: ‘Die metafoor gebruik ik om uit te leggen hoe het in organisaties intern werkt tussen collega’s. Hun functioneren is afhankelijk van de dans die je samen danst. De interactie tussen leidinggevende en leidingkrijgende evenals de interactie tussen collega’s onderling helpt of hindert de organisatie in haar functioneren. Leidinggevenden zetten daarin de toon. Doe je je werk vooral op basis van je eigen belang of het belang van de organisatie? Dat verschil is cruciaal. Het werk dient in perspectief te staan van de bedoeling van de organisatie. Van iedereen. In sterke organisaties is er sprake van onderling respect, een overkoepelende missie en gedeelde waarden. Daar weten ze wat de wetenschap heeft blootgelegd: dat de kracht van de organisatie afhankelijk is van de bijdrage van iedere collega en het verlangen om er samen iets van te maken.’

Met goede leiderschapsskills haal je die kracht naar boven, zegt Van der Sluis: ‘In organisaties die dit inzicht succesvol hebben geleerd en toegepast, bruist het van de energie, door opleiding en educatie weet iedere collega dat hij of zij ertoe doet. Er is een wisselstroom die ervoor zorgt dat ze elkaar helpen en beter maken. Die onderlinge verbondenheid tussen mensen in organisaties fascineert me. Daarin kan van alles gebeuren. En daar gebeurt het ook.’

Achterstevoren denken

In succesvolle organisaties wordt volgens Van der Sluis collectief achterstevoren gedacht: ‘Mensen denken daar niet primair aan hun eigen geluk en loopbaandoelen. Dat is individueel vooruitdenken. Achterstevoren denken gaat over: waar is de organisatie voor bedoeld en wat heeft de organisatie van mij en ons nodig? Met dat doel voor ogen trek je de toekomst als het ware naar je toe, en zet je je werk per definitie in het licht van de missie. Als iedere collega dat doet, dan wordt werken voor iedereen in de organisatie een zinvolle bezigheid en een groot voorrecht om te mogen doen.’