‘Hoe verzilveren we de kansen nu de ramen even openstaan?’

De Italiaans schrijver Paolo Giordano beschrijft In tijden van besmetting een jeugdherinnering. Na zijn examen gaat hij met vrienden skiën. Onderweg gaat het langzaam sneeuwen. Niets aan de hand. We redden het wel. Het wordt een sneeuwstorm. De kettingen moeten om. Inmiddels staat het verkeer muurvast. Giordano belt zijn vader. Die zegt doodkalm dat het in sommige situaties ook van moed getuigt als je opgeeft.

Er komen steeds meer pleidooien voor radicale verandering. Politiek-correct gepraat over disruptie krijgen we nu gratis via het virus aangereikt. Nu kunnen we anders inrichten. Nieuwe paden bewandelen. Dat is de schoonheid van tijden die brutaal en meedogenloos zijn. In de literatuur wordt dit een window of opportunity genoemd.

Veel thema’s zitten al decennialang in een lockdown. We praten er over, maar in slow motion. Omdat het politiek correct is. Natuurlijk is er wel  vooruitgang, maar Bruce Springsteen’s ‘two steps up, three steps down’ houdt ons een spiegel voor. Klimaat staat op de politieke agenda, maar ijskappen blijven smelten. Gelijkheid van man en vrouw is hot, maar vrouwen krijgen nog steeds minder betaald. Business ethic goeroes poetsen Plato en Kant keer op keer op, maar fraudes zijn aan de orde van de dag. We hebben het eigenlijk te goed om echt door te zetten.

Bakens verzetten

Nu ineens een window of opportunity. Even is er een kans voor politici, wetgevers, overheden, ondernemingen, wetenschappers, actievoerders- en belangenverenigingen en burgers om bakens te verzetten. Om dingen op te geven. Ik ondertekende afgelopen weekend de petitie Sterker uit de crisis, een initiatief van Ewald Engelen, Marcia Luyten en Jeroen Smit. Een oproep aan de politiek om niet dezelfde fout van 2008 weer te maken. De bail out toen is afgewenteld op de burger. Nu het raam even open staat, gaan stemmen op voor een rechtvaardiger samenleving. Voor meer solidariteit. Om ‘dingen op te geven’ als doorgeschoten marktwerking. Uitbuiting van uitvoerende beroepen waarvoor we nu af en toe zingen en klappen, maar die we decennia, vooral rechts, hebben laten liggen.

Door het raam zien we dingen ineens even scherper. Dolfijnen zwemmen in Venetië en in Amsterdam. Stikstof-uitstoot neemt af. De natuur die we naar de verdoemenis aan het helpen zijn herstelt zich eventjes. De manier waarop de voedselketen is ingericht en shop till we drop de norm is geworden staat nu ter discussie. Crisis is kans.

The Good, The Bad and The Ugly

Collega Leen Paape pleit voor een triage voor het bedrijfsleven. Om harde eisen te stellen aan de steunmaatregelen. En die te koppelen aan  corporate social responsibility. Tegelijkertijd zien we daar juist ook al hoopvolle voorbeelden van. Een groep ICT-bedrijven verenigt zich in Tech tegen Corona en biedt ziekenhuizen aan hen te ondersteunen bij cyberincidenten. Het onderscheid tussen The Good, The Bad and The Ugly wordt deze dagen pijnlijk duidelijk. Toch nog een bonus voor bestuurders of salaris inleveren?

Verantwoordelijkheid nemen

Institutionele beleggers roepen in een verklaring bedrijven op maatregelen te nemen om de sociale impact van de coronacrisis zoveel mogelijk te verzachten. De veiligheid en gezondheid van werknemers dient voorop staan. Bedrijven moeten voorkomen dat personeel, leveranciers en klanten in onoverkomelijke financiële problemen raken. De 195 beleggers – die samen een vermogen van € 4.700 miljard USD beheren – roepen in een verklaring:  ‘Neem je verantwoordelijkheid!’.

Waardering voor wetenschap

De crisis blijkt een zegening voor de wetenschap. Al jaren pleiten de KNAW en NWO voor popularisering van wetenschap. En om een steviger bijdrage aan het publieke debat. Erkenning en waardering binnen de wetenschap is niet alleen een publicatie in een A-Journal. Academici worden weer op waarde geschat (RIVM). Of stappen de publieke arena binnen. Een groep van zestig wetenschappers en experts heeft het kabinet opgeroepen om kritisch te kijken naar het nut en de noodzaak van corona-apps, schreven zij twee weken geleden in een open brief.

Volgens de theorie staan deze ramen nooit lang open. Overheden, institutionele beleggers, ondernemingen en wetenschappers zijn nu alerter, daadkrachtiger en inventiever dan in lange tijd. De vraag is hoe dit te verzilveren? Zo niet ,dan wordt Giordano’s angst ‘dat als de angst straks weg is, alles bij het oude is gebleven’ bewaarheid.