Integrated Thinking is vereist voor complexe oordeelsvorming van aankomend accountants

De accountant van de toekomst staat voor steeds complexere vraagstukken. Om die vraagstukken aan te pakken kan je als accountant vaardigheden gebruiken die zijn gebaseerd op ‘integrated thinking’. Met dit uitgangspunt gaan we bij Nyenrode Business Universiteit de studeerbaarheid en het leerrendement van de accountantsopleiding vergroten.

Een upgrade van de Nederlandse accountantsopleidingen

De accountantsopleidingen in Nederland behoeven een upgrade op het gebied van aantrekkelijkheid en studeerbaarheid. Dat was de conclusie uit het zogenoemde Stip rapport (in opdracht van de Raad voor de Praktijkopleidingen (NBA) en de Commissie Eindtermen Accountancy, december 2022) en het rapport van de Expertgroep (november 2023). In achterliggende jaren hebben we de accountantsopleiding op Nyenrode al op belangrijke punten stevig aangepakt, zoals het verder vormgeven van blended learning en het inbedden van de fundamentele thema’s op het gebied van ESG in de accountantsopleiding.

Verdere integratie van theorie en praktijk

In landelijke onderzoeken scoort de accountantsopleiding aan Nyenrode beter dan gemiddeld op het gebied van aansluiting met de praktijk. Onder andere door docenten die veelal ook in de praktijk werkzaam zijn, en door als enige universiteit in Nederland een eigen stagebureau te hebben. Het is juist op dit punt dat we fundamentele wijzigingen gaan aanbrengen, om zodoende niet alleen aansluiting op de praktijk te behouden maar ook om te komen tot vergaande integratie tussen wat in de praktijk en in de opleiding geleerd wordt.

Lerende organisatie en ‘Integrated thinking’

In dit blog lichten wij een tip van de sluier op over de denkrichting. We zoeken hiervoor aansluiting bij het perspectief van de ‘lerende organisatie’ (Peter Senge) en daarbinnen in het bijzonder op de vaardigheid ‘integrated thinking’. We hanteren als uitgangspunt dat de accountantsopleiding (van Bachelor tot en met Post-Master) tegelijk 'studeerbaarder‘ wordt, een hoger leerrendement realiseert, maar ook recht doet aan de toegenomen complexiteit van de samenleving.

Die complexiteit omvat tenminste twee dimensies:

De veelheid aan relevante elementen die bij een vraagstuk relevant zijn, en waarbij de accountant relevante informatie van ruis moet kunnen onderscheiden.
Complexiteit als gevolg van dynamiek in de tijd gezien: de wereld is veranderlijker dan ooit. Binnen die schuivende panelen moet je als accountant je weg zien te vinden.

Ontwikkeling naar persoonlijk meesterschap

In de eerder aangehaalde rapporten wordt benadrukt dat de werkgevers van accountancystudenten een passende leeromgeving moeten bieden. Daar hoort onder andere bij dat studenten feedback krijgen van ervaren collega’s die hen helpen om zich persoonlijk verder te bekwamen (‘personal mastery'). Studenten ontwikkelen zich zowel in de praktijk als bij de onderwijsinstelling. Het concept ‘lerende organisatie’ past hier naadloos in, en daarop zullen wij dan ook aanhaken.

Vanuit de universiteit dragen wij de tools van integrated thinking aan die een breder zicht geven op complexe vraagstukken die in de verschillende fasen van de ontwikkeling van de student aan de orde zijn. De inhoud van de vraagstukken verschilt van organisatie tot organisatie en ook van student tot student; de vaardigheden op het gebied van integrated thinking zijn generiek toepasbaar. Ook op de verschillende lagen die er in vraagstukken zitten.

Integrated thinking in alle opleidingsfases

In de pre-masterfase focussen we op vraagstukken binnen de werkomgeving van de student die zich concentreren op een enkel hoofdvakgebied (Auditing & Assurance, Bestuurlijke Informatievoorziening, en Corporate Reporting), waaronder het uitwerken van ethische dilemma’s in de praktijk van alledag. Persoonlijke vorming op het gebied van ethiek krijgt daarmee een steviger verankering in de gehele opleiding.

In de masterfase is integrated thinking al verwerkt in de opleiding, onder andere door het doordenken van conceptuele modellen in academische onderzoeken naar voor de praktijk relevante onderzoeksvragen.

In de Post-Master wordt een kanteling van vakinhoud naar thema-inhoud voorzien, waarin integrated thinking de extra dimensie ‘vakgebied-overstijgend’ zal krijgen. Hiermee heeft Nyenrode in het afgelopen jaar al uitgebreid geëxperimenteerd met een driedaags keuzeprogramma ESG in de Post-Master, waarbij duurzaamheidsvraagstukken vanuit verschillende perspectieven van de hoofdvakgebieden (aangevuld met Data Science en Corporate Governance) worden beschouwd en met elkaar verbonden.

Divergentie en convergentie

De vaardigheden op het gebied van ‘integrated thinking’ kennen in beginsel twee belangrijke elementen:

Divergentie, waarbij een vraagstuk in de breedte wordt verkend, bijvoorbeeld in een dialoog. Een vraagstuk zelf kan ook divergent zijn, waarbij geen sprake is van één (juiste) oplossing. De student zal zo ook met weerbarstige vraagstukken leren omgaan.
Convergentie, waarbij de student, onder andere via discussie, oefent in het formuleren van een eigen standpunt en dat tegenover anderen verdedigt.

Bij het je eigen maken van deze vaardigheden is essentieel dat je je meer bewust wordt van het door jou gehanteerde mentale model: door welke bril je naar de wereld kijkt, en welke persoonlijke belemmerende overtuigingen je hebt.

Bij het ontwikkelen van vaardigheden zoeken we aansluiting bij de verschillende perspectieven die de Britse econoom Fritz Schumacher ons aanreikt (“A guide for the perplexed”), gebaseerd op het uitgangspunt dat een persoon de ander beter leert begrijpen naarmate de persoon zichzelf beter kent. Daartoe behoort ook welke normen en waarden voor de persoon van groot belang zijn: die neemt hij/zij mee in het uitwerken van een vraagstuk.

Naast zelfkennis, is ook vaardigheid in de interactie met de ander een belangrijk ingrediënt. Het tot ontwikkeling brengen van de vaardigheden van ‘Integrated thinking’ vergt daarmee een stevige mindset (psychologie), en interactievaardigheden (sociologie), die je als student ook in de cultuur van de werkomgeving (antropologie) kan toepassen. We kijken ernaar uit om onze studenten hierin op alle mogelijke manieren te begeleiden.

Ons voornemen is om regelmatige updates te geven over onze ervaringen met deze belangrijke onderwijsvernieuwingen. Voor suggesties en ideeën – zowel vanuit de praktijk als vanuit het onderwijsveld – houden we ons aanbevolen. Stuur dan een e-mail (n.vnieuwamerongen@nyenrode.nl) en wij komen zo spoedig mogelijk in contact.