Jaap Schaveling, 25 jaar samenwerken

“De aanleiding om 25 jaar geleden bij Nyenrode te solliciteren? De combinatie van lesgeven aan executives en het unieke prachtige landgoed!” Aan het woord is prof. dr. Jaap Schaveling, hoogleraar Samenwerken en Leiderschap aan Nyenrode Business Universiteit. De jubilaris begon destijds als programma-directeur bij Executive Education: “We werden toen ook wel de vingerverfclub genoemd.” 

Het programma-management van Executive Education was in die tijd nog gevestigd in het Plesman gebouw. Voor Schaveling betekende dit hét ideale kantoor met uitzicht op de vijver. “In de lente zag je zwanen voorbij zwemmen met jonkies. Nyenrode is een van de mooiste universiteiten. Er is geen universiteit, wereldwijd, met zo’n mooi en uitgestrekt landgoed. Daar mogen we ons gelukkig mee prijzen.”

Succesvolle samenwerking door luisteren en vragen stellen

Als hoogleraar Samenwerken en Leiderschap weet Schaveling als geen ander wat samenwerken precies betekent: “Samenwerken betekent elkaar verder helpen. Een goede samenwerking kent momenten waarop mensen elkaar stimuleren om leiderschap te tonen. Zie het als een huwelijk, daarin help je elkaar ook door de ander te ondersteunen om in zijn of haar kracht te leven.” 

Wat je vooral niet moet doen volgens Schaveling, is je identiteit opzijzetten of zelfs verliezen voor een samenwerking: “Je bent niet voor niets geboren op deze wereld. Lever jouw persoonlijke toegevoegde waarde en loop niet weg van jouw identiteit”. 

Op de vraag wat de belangrijkste competentie is voor een succesvolle samenwerking, reageert Schaveling bedachtzaam: “Luisteren en vragen stellen. Elkaar oprecht zien en bevragen. Als ik groepen laat reflecteren op hoe ze met elkaar samenwerken stel ik vaak de vraag: hoeveel vragen hebben jullie de afgelopen tien minuten aan elkaar gesteld? Vragen zoals: Hoe bedoel je dat? Leg eens uit? Wat heb jij van mij nodig en wat heb ik van jou nodig? En wat betekenen wij als team voor anderen? Welke impact willen we maken in de maatschappij? Vragen en luisteren helpt om tot beter samenwerken te komen.”

Op de vraag of er iemand in het leven van Schaveling is waar hij het beste mee kan samenwerken antwoordt hij resoluut “Het eerste wat in mij opkomt is mijn vrouw Ellen. Ze ziet altijd de positieve kant waar ik wat vaker de downside zie. Zij ondersteunt mij om beter uit de verf te komen en laat mij toe om dat bij haar ook te doen.”

Zelfkennis cruciaal voor een succesvolle samenwerking

Om succesvol samen te werken is zelfkennis van groot belang. Schaveling: “in hoeverre bepalen mijn oude patronen mijn gedrag in samenwerken? Iedereen heeft zijn eigen venster op de wereld. Overdracht noemen we dat. Dit venster moet je goed kennen om meer open te kunnen staan voor ideeën en gedrag van anderen. En om eerlijk antwoord te kunnen geven op vragen als: in hoeverre (onder)steun ik anderen? Wat is mijn bijdrage naar anderen? Wat heb ik gedaan zodat anderen beter uit de verf komen?”

Schaveling moedigt iedereen aan om vooral op zoek te gaan naar de inspirator in jezelf: “Ik hoor veel te vaak op Nyenrode de vraag om inspirerende sprekers of docenten over leiderschap. Maar we kijken dan de verkeerde kant op. In plaats van te kijken naar anderen, naar buiten, moeten we naar binnen kijken. Stel jezelf de vraag: waartoe ben ik op aarde? Wie ben ik? Wat wil ik werkelijk? Wat zijn mijn kernwaarden? En heb ik de moed om mijn antwoorden te leven?”

Wetenschap is de verwondering over wat je niet weet

In november 2017 werd Schaveling benoemd tot hoogleraar aan Nyenrode: “Het was absoluut niet mijn ambitie, maar emeritus hoogleraar Willem Burggraaf stimuleerde mij om een ‘echt’ boek te schrijven, een proefschrift. Daarna stimuleerden anderen mij om de volgende stap te nemen.” 

Het hoogleraarschap ervaart Schaveling als een grote verantwoordelijkheid: “Vooral de maatschappelijke rol weegt zwaar. Je bent toch een moreel baken in deze wereld. Je wordt eigenlijk nooit aangekondigd als ‘Jaap Schaveling’, maar altijd als ‘hoogleraar’. Daardoor gaan toehoorders ervan uit dat je in deze rol altijd gelijk hebt.” Maar voor Schaveling is de essentie van wetenschap juist de veronderstelling dat je het nog níet weet, of zelfs nooit zult weten. Die verwondering, die nieuwsgierigheid, die relativering van jezelf is van groot belang in deze wereld.

Duurzaamheid als basis voor goed leiderschap

Schaveling draagt het thema duurzaamheid diep in zijn hart mee. Het is voor hem de basis van goed leiderschap: “Het landgoed is een zeer concrete invulling van de intrinsieke waarden van Nyenrode, namelijk de verbondenheid met het leven. Wij maken allemaal deel uit van de natuur”.