Hoogleraar Jack van der Veen pleit voor de noodzaak van supply chain innovaties om huidige problemen het hoofd te bieden. Zelden hebben internationale supply chains zo in de belangstelling gestaan als de laatste jaren. En daar is natuurlijk ook alle reden voor; er zijn tal van verstoringen waarvan iedereen de gevolgen ondervindt in de vorm van tekorten en (enorme) prijsstijgingen. Hoewel er vele oorzaken zijn die niet te voorkomen waren, is de ongemakkelijke waarheid dat de problemen eerder groter dan minder worden door de manier waarop supply chains nu opereren. Daarom is het noodzakelijk de supply chains van de toekomst op een andere manier in te richten. Supply chain innovaties zijn daarvoor een absolute voorwaarde. Maar hoe realiseer je die?
Klantwaarde
De term innovatie wordt vaak gebezigd, maar er heersen tal van misverstanden over deze term. Digitalisering is bijvoorbeeld op zich geen innovatie. Je kunt pas echt spreken van innovatie als er trade-offs op het gebied van klantwaarde worden doorbroken. Om klantwaarde op het gebied van supply chain management te definiëren, kun je kijken naar de prestatiedimensies Kosten, Kwaliteit, Snelheid, Betrouwbaarheid, Flexibiliteit en steeds vaker ook Duurzaamheid.
Trade-offs
Helaas gaan deze 6 prestatiedimensies lang niet altijd samen; beter presteren op de ene dimensie kan tot gevolg hebben dat je minder presteert op de ander – dat zijn de inherente trade-offs. Strategie is een kwestie van kiezen op welke prestatiedimensies je wilt uitblinken. Innovatie daarentegen doorbreekt deze trade-offs; dus met een innovatie presteer je beter (of in ieder geval minstens zo goed) op alle prestatiedimensies tegelijkertijd zonder dat er strategische keuzes nodig zijn.
Technologie
Als we aan innovatie denken, is de eerste associatie vaak die met technologische innovatie; denk bijvoorbeeld aan robotisering, internet of things, artificial intelligence, big data, blockchain en 3D-printen. Inderdaad zijn er vele ontwikkelingen op deze gebieden die een grote potentie hebben. Het supply chain toverwoord hierbij is ‘transparantie’; door data te delen binnen de integrale keten, kun je op basis daarvan betere beslissingen nemen.
Digitalisering
Het is evident dat digitalisering een cruciale stap is voor het verkrijgen van transparantie. Digitalisering zelf is dus niet de innovatie maar de klantwaarde neemt toe door betere beslissingen op grond van de digitale data. Er zijn mooie voorbeelden bekend van hoe je aan de hand van een blockchain alle relevante informatie uit de keten kunt opslaan en delen zodat hierdoor die keten verder geoptimaliseerd kan worden in termen van kwaliteit, kosten, beschikbaarheid en duurzaamheid. Ook hier gaat het niet om blockchain als zodanig; het is ‘slechts’ een technologie om om tot innovatie in termen van klantwaarde te kunnen komen.
Sociale innovatie
Misschien wel het allermoeilijkste van innovatie is het creëren van een omgeving waarin deze kan floreren. Dit is bij uitstek een organisatievraagstuk. Traditioneel maken organisaties een budget vrij voor research & development en hopen dat dit rendeert. Dat is op zich prima, maar als innovatie steeds belangrijker wordt, is dat bij lange na niet genoeg. Het zou veel beter zijn als iedereen in de hele organisatie en iedereen in de hele end-to-end keten betrokken is bij innovatie. In dat geval spreken we ook wel van sociale innovatie en open innovatie. De basisgedachte is simpel: samen weten we meer en samen kunnen we meer.
Mindset
Als iedereen door de hele keten heen een innovatieve mindset heeft, voorkom je ook suboptimalisatie middels het ‘not invented here syndrome’. In plaats daarvan wordt gebruik gemaakt van concepten als ‘early supplier involvement’ en ‘early customer involvement’. Zo betrek je de hele keten vroegtijdig bij mogelijke innovaties en de veranderingen die dit met zich meebrengt. Ook draagt de hele keten op deze manier bij aan het daadwerkelijk implementeren van innovaties en veranderingen.
Onzekerheid
Dit klinkt allemaal aantrekkelijk, maar hoe creëer je een supply chain waarbij voldoende ruimte is voor het ontwikkelen en implementeren van innovaties? Zeker in de zeer dynamische en operationeel gedreven supply chain is dat bepaald geen sinecure. Het is immers al ingewikkeld genoeg om elke dag weer het juiste product op het juiste moment bij de juiste persoon te krijgen; daarvoor is een gedetailleerde planning en veel discipline nodig. Innovaties zijn daarentegen met veel onzekerheid omgeven en dus niet goed te plannen. Ook is er geen garantie op succes. Je weet pas of het echt werkt als je het uitprobeert, en bereid bent van de ervaringen te leren.
Leiderschap
Om ondanks deze uitdagingen te kunnen innoveren, is leiderschap essentieel. Leiderschap is fundamenteel anders dan management. Management gaat om de dingen juist doen, terwijl leiderschap gaat om de juiste dingen doen. Leiderschap gaat dus over het inhoud geven aan veranderingen rond innovatie en mensen meenemen in het belang daarvan, ondanks de onzekerheid en ongemakkelijkheid van het verlaten van de comfortzone. Natuurlijk zijn zowel management als leiderschap altijd beide van belang. Maar nu innovatie steeds belangrijker wordt, is vooral leiderschap essentieel.
Ketenregisseur
Het type leiderschap dat bij supply chain innovatie hoort, kun je samenvatten met termen als ‘coachend’, ‘faciliterend’ en ‘dienend’. De leider heeft niet de wijsheid in pacht en steunt niet op hiërarchische macht. In plaats daarvan wordt gewerkt vanuit een verbindende visie (of ‘purpose’) en worden de verschillende afdelingen, organisaties en mensen geïnspireerd om gezamenlijk aan innovaties te werken die uiteindelijk voor alle deelnemers de moeite waard zijn. Deze win-win is niet voor niets een basisvoorwaarde voor ketensamenwerking. De leider is dus niet de baas maar een ketenregisseur; een verbinder van alle belangen en iemand die een team kan vormen, inspireren en laten functioneren.
Duurzaamheid
Een zeer relevant en belangrijk aandachtspunt bij supply chain innovaties betreft duurzaamheid. Het is duidelijk dat ketens steeds duurzamer moeten gaan functioneren, al was het maar vanuit de steeds strenger wordende eisen vanuit (B2B-) klanten en overheden. Vaak wordt nog gedacht dat duurzamer altijd kostenverhogend zal zijn. Vanuit de traditionele manier van werken bekeken klopt dat natuurlijk ook vaak; het is een hardnekkige trade-off.
Samenwerking
Maar er zijn zeker ook vele innovaties die deze trade-offs doorbreken. Een bekend voorbeeld is horizontale logistieke samenwerking. Door de ruimte in distributiecentra en vrachtauto’s te combineren met concullega’s, kunnen klanten beter bediend worden met minder uitstoot. Ook kun je in ketens werken op basis van circulariteit, bijvoorbeeld door hergebruik van lastdragers en het recyclen van materialen. Het wordt nog mooier als organisaties hun supply chain businessmodel gaan aanpassen. Zo wist tapijtmaker Interface zijn duurzaamheid aanzienlijk te verbeteren door nylonvezels van afgedankte vissersnetten te hergebruiken.
Mensenwerk
Innovaties zijn dus niet alleen keihard nodig om de supply chain van de toekomst vorm te geven, er zijn ook tal van mogelijkheden om dit te realiseren, zowel op het gebied van technologische innovatie, sociale innovatie als procesinnovatie (zoals ketensamenwerking). Hierbij is het vooral van belang je te realiseren dat innovatie geen puur technologische, juridische of economische aangelegenheid is; het is eerst en vooral mensenwerk.
Ethiek
Innovatie wordt vooral door een groep van samenwerkende mensen vanuit verschillende achtergronden, functies, organisaties en culturen gerealiseerd. Uit de sociale uitwisselingstheorie blijkt dat relaties op basis van een persoonlijke klik (vriendschap) en op basis van gemeenschappelijke waarden vaak veel sterker zijn dan relaties die puur gebaseerd zijn op economische grondslag. Dit betekent dat bij de implementatie van supply chain innovaties met ketenpartners, je juist ook veel aandacht moet geven aan de ethische componenten.
Leidinggeven
Samenvattend geldt dat voor het laten slagen van supply chain innovatie, er vooral een belangrijke rol is weggelegd voor de leiders. Zij kunnen namelijk technologie, economie en de menselijke component samenbrengen. De leiders zijn lang niet altijd diegenen met hiërarchische macht. Het zijn juist de mensen die een duidelijke visie hebben, mensen kunnen inspireren en het verbindend vermogen hebben om samen de ‘goede dingen’ te doen. Ben jij klaar voor het leidinggeven aan supply chain innovatie?