Maatschappelijke waarde top 25 Nederlandse bedrijven: min 30 procent

Onderzoek RSM/Erasmus Universiteit, Nyenrode Business Universiteit en ftrprf maakt sociale en ecologische impact van AEX-bedrijven voor het eerst financieel inzichtelijk.

De 23 grootste beursgenoteerde ondernemingen van Nederland kosten de maatschappij gezamenlijk meer dan ze opleveren. Tegenover de totale financiële waarde van de AEX– bedrijven staat een negatief sociaal en ecologisch saldo van min 30 procent. Twee op de drie AEX–ondernemingen leveren wél een positieve bijdrage. De negatieve totaalbalans wordt vooral veroorzaakt door een klein aantal bedrijven, waaronder staalproducent ArcelorMittal en Shell. Heineken scoort eveneens ‘rood’. Unilever staat ook opvallend laag. Philips doet het daarentegen heel goed en staat op plek 1 in het onderzoek.

Dit blijkt uit een recente studie van Rotterdam School of Management / Erasmus Universiteit, Nyenrode Business Universiteit en strategisch bureau ftrprf. Onder leiding van hoogleraar Dirk Schoenmaker (RSM/Erasmus), hoogleraar Finance Willem Schramade (Nyenrode) en econometrist Wander Marijnissen (ftrprf) heeft een team van 400 studenten met een nieuwe rekenmethode de AEX–bedrijven getoetst. In de nieuwe meetlat komen financiële, sociale en ecologische waarde van de bedrijven samen in één getal: de integrale waarde. Als ze overall een maatschappelijke bijdrage leveren die groter is dan de financiële waarde, zeggen de hoogleraren dat een bedrijf futureproof is. Basis van de analyse: financiële en duurzaamheidsverslaglegging en aanvullend brononderzoek. De uitkomsten van de grote data– en rekenoperatie staat in het AEX Futureproof Index Report dat vandaag is gepubliceerd.

Wat zijn de maatschappelijke kosten van een glas bier?

Bijzonder aan de studie is dat de onderzoekers er voor het eerst in geslaagd zijn om de sociale en ecologische impact van een groep ondernemingen in werkelijke kosten en baten uit te drukken. Dat doen ze voor een breed aantal deelgebieden die samen bepalend zijn voor de maatschappelijke impact van een bedrijf. In zekere zin geven de onderzoekers daarmee antwoord op de vraag: Wat zijn de maatschappelijke kosten van een glas bier? Of, wat zijn de opbrengsten van een personeelscursus in euro’s? Daardoor is het nu mogelijk om een integrale waardebepaling van een bedrijf te maken, als optelsom van financiële én maatschappelijke waarde. Bovendien kan de relatie tussen maatschappelijke impact en financiële waarde worden bepaald. Deze verhouding—de Futureproofing ratio—biedt zowel bedrijven als investeerders inzicht in de toekomstbestendigheid van de onderneming. Hoe groter de maatschappelijke waarde, hoe groter de potentie.

Op basis van de uitkomsten, rangschikten de onderzoekers de 23 onderzochte ondernemingen in de zogeheten AEX Futureproof Index (twee bedrijven uit de AEX–top 25 vielen buiten het bestek van het onderzoek). Lijstaanvoerder is Philips met een Futureproofing ratio van 4,86. Dit betekent dat de maatschappelijke waarde van Philips bijna vijf keer zo hoog is als de financiële waarde van het bedrijf. Hekkensluiter is ArcelorMittal met een negatief maatschappelijk rendement van min 12,01. Shell en Heineken scoren ook ‘rood’. Goed nieuws is dat 15 van de 23 onderzochte bedrijven een Futureproofing ratio boven de 1 scoren. In deze categorie zitten veel financiële instellingen. Vijf bedrijven in de ranking, waaronder AkzoNobel en Unilever, hebben weliswaar een positieve integrale waarde, maar deze is lager dan hun financiële waarde.

Een intrinsieke waardering in de taal van de business: spijkerharde euro’s

Dat Philips, maar ook Ahold, Randstad en KPN hoog scoren, verbaast de onderzoekers niet, gezien hun positie op het gebied van gezondheid, voedsel en werkgelegenheid. Ook de negatieve impact van staalproducent ArcelorMittal ligt in de lijn der verwachting. “Maar de mate van de negatieve impact is wel groter dan verwacht,” zegt Willem Schramade, hoogleraar Finance. “De gezondheidseffecten van fijnstof voor de regio en de ecologische gevolgen van CO2 uitstoot zijn nog veel extremer dan we dachten.” Belangrijke nuance die Schramade wil aanbrengen: “Ook voor de bedrijven in de top van de ranking geldt: ze doen iets wat maatschappelijk zeer waardevol is, maar er hangt vaak ook een stevige negatieve footprint aan de bedrijfsactiviteiten. Zo ontdekten de studenten bijvoorbeeld dat ASML een stevig issue heeft op het gebied van watervervuiling, nodig voor het schoonmaken van computerchips. Maar ook een bedrijf als Ahold Delhaize heeft nog de nodige uitdagingen. Het issue obesitas is onderbelicht gebleven in het huidige onderzoek. Ik verwacht dat Ahold Delhaize daardoor uiteindelijk lager zal eindigen.”

Mede-onderzoeker Dirk Schoenmaker (hoogleraar Banking and Finance) wijst op de lage positie van beurslieveling Heineken. “Opmerkelijk. Want iedereen houdt van Heineken. Maar ondertussen zit daar een heel groot probleem: alcohol. Ons onderzoek toont aan dat de maatschappelijke kosten van alcohol eigenlijk ontzettend groot zijn. We zien het letterlijk voor onze ogen, we hebben de kosten in ons onderzoek financieel kunnen kwantificeren.” Dat is volgens Schoenmaker, vooral de betekenis van de Futureproof Index. “Ons onderzoek biedt een gestandaardiseerd raamwerk om de maatschappelijke impact van ondernemingen eindelijk echt in geld uit te drukken.”

Daarmee komen de onderzoekers tegemoet aan een van de nadelen van gebruikelijke duurzaamheidsratings en impactanalyses: de resultaten zijn altijd relatief. Bedrijven kunnen hun scores alleen vergelijken met die van hun concurrenten in dezelfde categorie. Schramade: “De resultaten uit ons onderzoek zijn absoluut. We geven een intrinsieke waardering in de taal van de business: in spijkerharde euro’s. Dit bedrijf heeft een waarde van 80 miljard, maar de negatieve waarde van de emissies is drie keer zo groot als de financiële.”

Oproep aan Minister van EZ: gebruik deze informatie

Willem Schramade, Dirk Schoenmaker en Wander Marijnissen hopen dat hun nieuwe standaard—de AEX Futureproof Index—zowel de leiding van de AEX–ondernemingen, hun huidige aandeelhouders alsook potentiële investeerders aan het denken én handelen zet. Schramade: “Uiteindelijk wil je dit voor heel veel bedrijven doen, voor honderden, duizenden bedrijven, zodat grote investeerders en pensioenfondsen deze informatie gaan gebruiken bij het maken van hun investeringsbeslissingen. Als je uit duizenden bedrijven kunt kiezen, dan kun je maar beter die ondernemingen kiezen die de meeste waarde voor de samenleving creëren. Ik hoop dat bedrijven door dit onderzoek op een andere manier naar hun activiteiten en hun strategische beslissingen gaan kijken. Ook bij fusies en overnames.”

Schoenmaker: “Ik zou de resultaten van het onderzoek graag breder willen trekken. Wij leveren een bijdrage aan een future proofing economy. Wij identificeren waar de kansen zitten, maar we maken ook zichtbaar welke businessmodellen verouderd zijn. Dit onderzoek geeft een indicatie waar de toekomst en waar het verleden van onze economie zit. Het gaat over het verdienvermogen van Nederland, over ons industriebeleid. We gaan hier ook zeker mee naar de minister van Economische Zaken. Alsjeblieft gebruik deze informatie. Blijf weg van de Chemoursen van deze wereld. Kijk naar bedrijven als Philips. Dáár zit de potentie. Die zit niet in staalproducenten als ArcelorMittal of in Nederland: Tata Steel. Dat is een gebroken businessmodel.”

AEX INDEX REPORT - DEF