Organisatiecultuur, financiële druk, ego en gelegenheid: deze vier factoren kunnen de corruptiebereidheid van hoge ambtenaren in Kosovo het meest beïnvloeden. Dat is de belangrijkste conclusie uit het onderzoek van Genc Rraci, die vandaag aan Nyenrode Business Universiteit promoveert. “Mogelijk lopen in Kosovo nog 306 hoge ambtenaren vrij rond die bij elkaar 256 jaar gevangenisstraf zouden moeten uitzitten.”
Als registeraccountant bij het grootste staatsbedrijf van Kosovo stoorde Rraci zich aan het gebrek aan politieke wil om corruptie aan te pakken: “Het was de aanleiding voor mijn promotieonderzoek. Ik wil een bijdrage leveren aan het bestrijden van corruptie in mijn vaderland.” Rraci’s onderzoeksresultaten zijn met name ook toepasbaar op andere, relatief jonge landen in de regio zoals Albanië, Bosnië en Hercegovina, Moldavië en Noord-Macedonië.
Database
Een van de middelen die in Kosovo wordt ingezet om corruptie te voorkomen, identificeren en bestrijden, is de verplichting van ambtenaren om jaarlijks aangifte te doen van hun inkomen en vermogen. De Anti-Corruptie Agency van Kosovo maakt deze aangiftes bovendien openbaar. Rraci maakte een database van 1.838 aangiftes van hoge ambtenaren over een periode van drie jaar en analyseerde de gegevens aan de hand van een aantal indicatoren. Rraci: “Ik focuste mij op 39 ambtenaren in het bijzonder omdat zij betrokken waren bij een rechtszaak vanwege verdenking van corruptie. Uit mijn onderzoek blijkt dat er vier indicatoren zijn die de corruptiebereidheid van een hoge ambtenaar met een betrouwbaarheid van 90% of meer kunnen veroorzaken: organisatiecultuur, financiële druk, interne gelegenheid en ego.”
Corruptiebereidheid
Rraci vergeleek gegevens uit zijn database onder meer met internationale ranglijsten op het gebied van corruptiegevoeligheid. “Werk je als ambtenaar voor een organisatie die hoog op deze lijsten staat, dan kan dit van invloed zijn op je corruptiebereidheid”, legt Rraci uit. ”Daarnaast heb ik gekeken naar de inkomens en de schulden die de ambtenaren hebben. Heb je in vergelijking tot je inkomen een hoge schuld, dan zou je eerder geneigd kunnen zijn corruptie te plegen dan als je geen schulden en dus nauwelijks financiële druk hebt.” De promovendus bestudeerde ook de budgetten die ambtenaren tot hun beschikking hadden: “Als je verantwoordelijk bent voor miljoenen kan je makkelijker sjoemelen dan als je een paar ton beheert.”
Ego
Daarnaast stelt Rraci dat het ego van een hoge ambtenaar relevant is voor zijn corruptiebereidheid. “Ik heb aan de hand van activiteit op social media - veel of weinig berichten, vrienden, foto’s - proberen een beeld te krijgen van het ego van de 39 ambtenaren uit mijn database die betrokken zijn geweest bij een rechtszaak vanwege corruptie. Maar deze methode is niet gevalideerd, dus het is slechts een indicatie”, zegt Rraci. Over de 1.799 ambtenaren die niet vanwege corruptie bij een rechtszaak betrokken waren, concludeert Rraci dat met een betrouwbaarheidsinterval van 80%, 306 van hen mogelijk corrupt zijn. “Door de beperkte steekproefomvang van 39 ambtenaren kan ik slechts een indicatie geven, maar mijn inschatting is dat deze 306 hoge ambtenaren een totaal van 3.078 maanden - dus 256 jaar - aan gevangenisstraf ontlopen.”
Strafmaat en strengere controles
Een van de aanbevelingen naar aanleiding van zijn onderzoek is dat de strafmaat voor corruptie aanzienlijk omhoog moet. “Mijn suggestie aan de regering van Kosovo is om een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van ten minste drie jaar op te leggen aan elke hoge ambtenaar die wegens corruptie is veroordeeld. Als je weet dat je een lange gevangenisstraf riskeert als je gepakt wordt, denk je wel twee keer na voordat je corruptie pleegt.”
Maar Rraci ziet nog meer mogelijkheden om Kosovo van corruptie te verlossen. Hij pleit voor extra toezicht op hoge ambtenaren met een grote financiële druk, een vergroot ego, die verantwoordelijk zijn voor een groot budget en die werkzaam zijn in een organisatie met een hogere corruptiecultuur. Daarnaast hoopt hij met de onderzoeksresultaten het Anti-Corruptie Agency van Kosovo te bewegen tot het strenger controleren van de ambtenaren en hun aangiftes. “Hoge ambtenaren verplichten om aangifte te doen en deze gegevens openbaar maken is een eerste stap”, zegt Rraci. “Maar deze aangiftes moeten strenger gecontroleerd worden met behulp van bijvoorbeeld speciale software die opvallende aangiftes eruit filtert. Deze ambtenaren kunnen dan nader onderzocht worden.” Tot slot beveelt hij aan om het onderwerp integriteit op middelbare scholen en universiteiten te introduceren. “Op die manier kan ook de opkomende generatie in de nabije toekomst corruptiebestendig worden.”