'Financial ontkomt niet aan morele verplichtingen en verantwoordelijkheden'

“De echte financiële professional omarmt en verinnerlijkt het professionele kompas dat hoort bij zijn of haar beroep”, zegt Edgar Karssing, hoogleraar Filosofie, Beroepsethiek en Integriteitsmanagement aan Nyenrode Business Universiteit. In die rol houdt hij zich bezig met ethische kwesties in de financiële wereld.

“Ethiek wordt vaak als moraliserend ervaren. ‘Daar komt weer iemand met een wijzend vingertje hoe het moet.’ Daar houden wij als mensen helemaal niet van. Dan worden wij opstandig. Maar zo zie ik ethiek helemaal niet”, vertelt Karssing. “Voor mij is ethiek een zoektocht naar hoe je op een goede manier, de goede dingen kan doen. Daarbij wordt gebruikgemaakt van een aantal houvasten. Ik hoop altijd als mensen voor een beroep kiezen dat ze het daarbij behorende professionele kompas verinnerlijken. Het alternatief is je beroep slecht uitoefenen of volgzaamheid.”

Verschillende verantwoordelijkheden

Financiële professionals hebben verschillende verantwoordelijkheden in hun beroep. “Het eerste wat zij doen is betrouwbaarheid toevoegen aan financiële informatie. Dat stelt hoge eisen aan de integriteit van de financials. Zijn of haar professionele kompas moet bovenaan staan. Op die manier kan een financial vertrouwen verdienen om goed te functioneren.”

Professionele kompas omarmen

Het eigen kompas is niet maatgevend voor de uitoefening van een financiële functie, stelt Karssing. “De echte professional kenmerkt zich doordat hij of zij het professionele kompas van zijn of haar functie omarmt en verinnerlijkt. De Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants heeft bijvoorbeeld een heel duidelijke gedragscode, waarin kernwaarden en fundamentele beginselen worden benoemd. Dat biedt houvast.”

“Een kompas van een beroepsgroep geeft duidelijk aan waarvoor je als financial hoort te staan. Een goede financial beschikt over vijf kenwaarden: professionaliteit, integriteit, objectiviteit, betrouwbaarheid en vakbekwaamheid. Die elementen maken ethiek minder subjectief dan dat het lijkt.”

Sluit het eigen kompas aan op het professionele kompas?

Ervan uitgaande dat iedere financial een eigen moreel kompas heeft, zijn er volgens Karssing een aantal problemen. “Het eerste probleem: is het eigen kompas afgestemd op het professionele kompas? Ten tweede: hoe pas je dat kompas toe? Een financial heeft verschillende verantwoordelijkheden. Richting de beroepsgroep, het maatschappelijk verkeer, de organisatie waarvoor hij of zij werkt en ook nog richting zichzelf. Die kompassen staan niet allemaal in dezelfde richting afgesteld.

Morele ontkoppeling

Een gevaar dat altijd dreigt is dat we ons morele kompas uitzetten. Maar hoe schakelt een financial zijn of haar eigen kompas uit? Psycholoog Albert Bandura deed er onderzoek naar en spreekt van morele ontkoppeling. Karssing: “Bandura zegt dat we een kompas hebben en daar graag naar willen leven. Als je aan het einde van de dag in de spiegel naar jezelf kijkt, wil je zeggen: ‘Ik heb het vandaag goed gedaan.’ Om dat te beoordelen bestaat het morele kompas. Als je daarvan afwijkt voelt het niet goed en voelt men schuld en schaamte. Je kan dan twee dingen doen: je gedrag aanpassen en volgens je kompas handelen. Een andere strategie is je kompas uitzetten.”

Financial moet alert zijn

Een financieel professional wordt vaak gezien als het financieel geweten van een organisatie. Hij of zij krijgt in die rol te maken met allerlei verleidingen om fouten even niet te zien of aan de grote klok te hangen. De financial kan zelfs worden gevraagd om een beetje creatief te zijn met cijfers. Om te voorkomen dat een financial hierin meegaat, moet hij of zij volgens Karssing heel alert zijn. “Het is ook zijn of haar deskundigheid om te zien wanneer en hoe dit spel wordt gespeeld. Het is heel belangrijk om te weten hoe je je rug recht moet en kunt houden.”

Daarnaast noemt Karssing het een vereiste om mensen om je heen te hebben die je vertrouwt in de uitoefening van je werkzaamheden. “Een financial weet dat er zich lastige vraagstukken voordoen. Dus zorg ervoor dat je partners hebt om elkaar scherp te houden.”   

Ethiek is niet subjectief en persoonlijk

Ethiek wordt in de ogen van Karssing vaak gezien als “heel subjectief en persoonlijk” en “iedereen staat er anders in”. Dit vindt hij een misvatting. “Ik vind het echt heel belangrijk dat financials beseffen dat er enerzijds een persoonlijk aspect aanzit. Maar anderzijds hebben zij bewust gekozen voor een bepaald beroep en daar hoort een professioneel kompas bij. Dat is helemaal niet zo subjectief en persoonlijk.”