Nederlands ondernemingsrecht kan sturen op ‘corporate purpose’

De private sector moet samen met overheden en burgers werken aan systeemveranderingen die nodig zijn om de VN-doelstellingen op gebied van duurzame ontwikkeling te bereiken. In september 2015 tekenden 190 landen daarvoor. In Nederland kan het Ondernemingsrecht een belangrijke rol vervullen om de systeemverandering te bewerkstelligen die nodig is om deze VN-doelstellingen te behalen, aldus prof. mr. dr. Tineke Lambooy op 21 september 2016 tijdens haar oratie ‘Leadership, Entrepreneurship and Stewardship in het Ondernemingsrecht’. Zij stelde een aantal procedurele wijzigingen voor, waaronder een betreffende corporate purpose die bestuurders van bedrijven kan ondersteunen een leiderschapsrol op zich te nemen. Met haar oratie accepteerde ze officieel haar aanstelling als professor aan Nyenrode Business Universiteit.

Veranderingen bewerkstelligen via de wet
Op 21 september 2016 accepteerde prof. mr. dr. Tineke Lambooy in het openbaar haar leerstoel Ondernemingsrecht bij Nyenrode Business Universiteit. In haar lezing benadrukte ze dat weinig bedrijven in Nederland heldere doelstellingen hebben geformuleerd op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen, bijvoorbeeld om op systematische wijze klimaatverandering of maatschappelijke veranderingen te adresseren. Ze pleit ervoor het Ondernemingsrecht in te zetten om een ‘wezenlijke omslag’ te bewerkstelligen zodat de VN-doelstellingen voor duurzame ontwikkeling gerealiseerd kunnen worden. Bestuurders zouden een heldere missie, visie en strategie moeten formuleren - in overleg met stakeholders - en die in de statuten van de onderneming moeten verankeren. Dat zou bestuurders een steun in de rug geven om als doelgericht opererende leiders te functioneren.

Leadership, Entrepreneurship en Stewardship
Prof. Lambooy stelt dat Leadership, Entrepreneurship en Stewardship nuttige richtinggevende waarden zijn voor doelgerichte organisaties. Ze wijst erop dat er een nieuwe groep ondernemers is, die zich in hun definitie van leiderschap niet beperken tot de waarde voor aandeelhouders of tevredenheid van werknemers of klanten. Zij leiden hun bedrijf met veel meer nadruk op de bredere, sociale context waarbinnen het bedrijf opereert: 'purpose'.

Ook identificeert ze sociaal ondernemerschap als een pioniersbeweging, die de weg baant voor doelgericht ondernemerschap. De hybride zakelijke organisaties van sociale ondernemers die met hun onderneming een maatschappelijk doel willen dienen, worden echter nog niet ondersteund in het Nederlandse Ondernemingsrecht. Lambooy spreekt de wens uit dat het Ondernemingsrecht hen faciliteert.

Tijdens haar onderzoek naar het concept Stewardship concludeerde prof. Lambooy dat dit vaak wordt uitgelegd als het vasthouden van de financiële waarde van de onderliggende onderneming of aandelen: “Maar als je Stewardship bekijkt vanuit duurzame ontwikkeling, gaan je gedachten vanzelf uit naar zorg voor het behoud van ecosystemen en sociale cohesie in de maatschappij. Dit betekent dat bedrijven hun impact op natuurlijk kapitaal moeten herbezien. Dit ecosysteemdenken is een nieuwe aanpak, die nog voor veel bedrijven onbekend is. Het Ondernemingsrecht kan hen daarbij helpen, door nieuwe procedurele normen te introduceren die bedrijven houvast geven bij het beïnvloeden van hun supply chain en organiseren van hun business met een lange termijn visie.”

Waardecreatie voor de lange termijn
Volgens prof. Lambooy kunnen bedrijven via het Ondernemingsrecht onder meer worden gestimuleerd om hun purpose beter te definieren. bijvoorbeeld kan van raad van bestuur worden verplicht een visie, missie en strategie formuleren, en deze op te nemen in de statuten, bestuursverslag en andere bedrijfscommunicatie van de onderneming. Visie, missie en strategie (purpose) moeten binnen het bedrijf worden overgenomen middels een proces waarbij alle belanghebbenden betrokken zijn, en er moeten voor zowel de lange termijn als de korte termijn ijkpunten worden geformuleerd. Een concreet geformuleerde corporate purpose helpt een raad van bestuur om zakelijke activiteiten daarop aan te passen, en om aan belanghebbenden uit te leggen hoe zij deze willen realiseren. Dit kan belanghebbenden over de streep trekken om het bestuur tijd te gunnen voor de implementatie. Prof. Lambooy: “Recent is gebleken dat veranderingen in het Ondernemingsrecht en de progressie in duurzame best practices van het bedrijfsleven een positieve wisselwerking kennen. Bedrijven zullen hun perspectief verbreden. Ze zullen niet alleen naar waardecreatie op de lange termijn voor het bedrijf kijken, maar ook naar waardecreatie voor alle belanghebbenden. Sterker nog, ze zullen verleid worden te kijken naar maatschappelijke waarde.”

Leerstoel
Tineke Lambooy zal de leerstoel benutten om wetenschappelijk onderzoek te doen naar corporate governance en Stewardship bij bedrijven. Daarnaast gaat ze door met haar onderzoek naar de ontwikkeling van wettelijke regimes die van toepassing zijn op social enterprises, alsook naar de veelal innovatieve bedrijfsmodellen die zij gebruiken. Ze hoopt dat deze attitude op een gegeven moment wordt overgenomen door reguliere bedrijven, en dat ook die transparant zullen zijn over het behalen van hun purpose en hun Stewardship betreffende ecosystemen en maatschappij. Educatie is daarbij van groot belang, vindt prof. Lambooy. “Ik waardeer het zeer dat Nyenrode Business Universiteit ervoor gekozen heeft om Leadership, Entrepreneurship en Stewardship als kernwaarden op te nemen in de academische vlag, en dat de universiteit nadrukkelijk heeft gesteld actief bij te willen dragen aan een nieuwe generatie ondernemende leiders die Stewardship koesteren. Ik ben er trots op om bij te dragen aan die purpose.”

De oratie kan hieronder worden gedownload.