Niet afschuiven maar oppakken

Het klimaatprobleem, de stikstofcrisis, ongekende droogte, onbeheersbare migratiestromen. Het zijn grote en ingewikkelde vraagstukken. Eenvoudige oplossingen werken niet en veel maatregelen beperken zich tot symptoombestrijding. Wat gaan we doen, wat werkt? En, niet onbelangrijk: wie gaat dat doen, wie is verantwoordelijk?  Het bedrijfsleven, de overheid, de consument, de burger, wij allemaal?

Afgelopen maandag 14 november vond het seminar 'Niet afschuiven maar oppakken' plaats. Tijdens dit seminar zijn deelnemers en alumni van de Modulair Executive MBA met deze vraagstukken aan de slag gegaan. Het seminar, in de geest van impactvol onderwijs, was een mooie mix van persoonlijke en systemische reflectie door middel van wetenschap, theater en dialoog.

De zaak Shell

Dagvoorzitter Prof. dr. Edgar Karssing introduceerde het eerste deel van het toneelstuk "De zaak Shell." Dit stuk, geschreven door theatermakers Anoek Nuyens en Rebekka de Wit, ging in 2020 in première en is gebaseerd op de rechtszaak van een aantal NGO’s tegen Shell.  De NRC schreef over het stuk: 'Nuyens en De Wit maken haarfijn inzichtelijk hoe de klimaatcrisis op dit moment vooral een verantwoordelijkheidscrisis is.' De theatermakers laten de verschillende stemmen in het klimaatdebat aan het woord: Shell, de consument, de burger, de overheid en toekomstige generaties. Je hoort hoe geraffineerd iedereen in het debat zijn verantwoordelijkheid doorschuift naar een andere partij. Op het podium van het Koetshuis vertelde Nuyens over de voorgeschiedenis en speelde Janneke Remmers op indrukwekkende wijze de rol van de CEO van Shell én die van de consument.

Pantoffeldiertje

Nyenrode hoogleraren Prof. dr. Jaap Schaveling  en Prof. dr. ir. André Nijhof reflecteerden op het toneelstuk vanuit hun expertise. Ook bespraken zij wat het vraagt om met complexe vraagstukken om te gaan zonder bij de pakken neer te gaan zitten. Jaap Schaveling riep, aan de hand van het klimaat vraagstuk, op om te stoppen met symptoombestrijding maar om de oorzaken aan te pakken. Waarbij hij ook het belang van persoonlijk leiderschap benadrukte. Schaveling liet de deelnemers met zijn verhaal ook ‘naar binnen’ kijken. Op zoek naar de kracht en moed die het vergt om je met echte vraagstukken bezig te houden. Zijn uitsmijter: mensen zouden zich ten opzichte van de aarde moeten opstellen als een pantoffeldiertje. Oftewel, een tolereerbare parasiet: bezwaarlijk maar niet onverdraaglijk (vrij naar de meaning of Human Existence van Edward O. Wilson).

Changing the game

André Nijhof liet aan de hand van het toneelstuk zien dat we van De zaak Shell kunnen leren. Bijvoorbeeld dat er soms een crisis nodig is voor disruptieve innovatie. Hij nam de deelnemers mee in het Changing the game perspectief: Don’t blame the players; blame the game! Zolang iedereen alleen naar anderen wijst, zitten systemen vast. Om transities in gang te zetten op individueel- of systeem niveau, moet er ruimte gemaakt worden om de ‘spelregels’ aan te passen. Nijhof vroeg de deelnemers na te denken over het opgeven van ‘verworven rechten’ of ‘gewoontes’ en er een actie aan te verbinden. Hij voegde daar aan toe dat dat zo klein kon beginnen als in het meenemen van een koffiemok om geen wegwerp bekertjes meer te gebruiken.

Maak een start

Zowel Schaveling als Nijhof benadrukten de urgentie van de problematiek, erkenden hoe ingewikkeld de vraagstukken zijn, maar gaven ook concrete aanwijzingen hoe toch aan de slag te gaan. Hierbij werd ook gebruik gemaakt van inspirerende voorbeelden van deelnemers in de zaal.

Karssing nodigde uit om onderling in gesprek te gaan over de vraag welke kansen er zijn om verder te gaan dan symptoombestrijding en welke rol de deelnemer daarbij kan spelen. Maar ook over welke ‘good practices’ er al zijn. Hierdoor ontstonden in de dialoog concrete en inspirerende actieplannen die met de zaal werden gedeeld. En werd te meer duidelijk hoeveel mooie en impactvolle initiatieven er al zijn. Rekenend op het ripple effect is elk initiatief in potentie het begin van een grote transitie. En zo kon de middag hoopvol worden afgesloten.