Ondernemingsfinanciering: "Zet de samenleving weer centraal"

Bedrijven hebben macht, maar nemen te weinig verantwoordelijkheid. Dat stelt Willem Schramade, hoogleraar duurzame financiering, in zijn oratie op 11 oktober. “Om op lange termijn succesvol te kunnen zijn, moeten bestuurders óók sturen op de sociale en ecologische waarde van hun onderneming.”

Volgens Schramade hebben financiële concepten als aandeelhouderswaarde en efficiënte markten tot grote financiële waardecreatie geleid, maar ten koste van milieu en maatschappij. “We hebben een systeem gecreëerd waarin kortetermijndenken en uitbuiting beloond worden, in plaats van ontmoedigd”, vindt Schramade. “Voor veel bedrijven geldt dat hun loyaliteit bij de aandeelhouder ligt. Maar ondernemingen opereren niet in een vacuüm. Het zijn maatschappelijke vehikels die soms meer macht en invloed kunnen uitoefenen dan overheden. Probleem is alleen dat ze niet de bijbehorende verantwoordelijkheid nemen. Bedrijven gaan ervan uit dat de problemen die zij veroorzaken, zoals milieuvervuiling, wel door de overheid worden opgelost.” 

Het is belangrijk dat organisaties aan hun stakeholders verantwoording afleggen over hun gedrag en zichtbaar maken wat de impact is van de onderneming op de omgeving.

Onrecht

“Mijn persoonlijke drijfveer is dat ik slecht tegen onrecht kan”, legt Schramade uit. “En in dit geval ben ik ervan overtuigd dat er iets mis is met ons systeem. Dan denk ik bijvoorbeeld aan bedrijven die lobbyen bij de overheid. Gevolg is dat burgers een boete krijgen voor te hard rijden, maar dat vervuilende bedrijven ongestoord hun gang kunnen gaan of zelfs nog gesubsidieerd worden. Dat is toch te gek voor woorden?” Schramade gelooft dat een breder georiënteerd en rechtvaardiger model mogelijk is als het gaat om ondernemingsfinanciering. Het gaat daarbij om het sturen op brede waarde, waarbij sociale en ecologische zaken financieel uitgedrukt worden en hun omvang en belang duidelijker zichtbaar worden. “Dit helpt bedrijven te focussen op duurzame groei op lange termijn in plaats van kortetermijnwinst. Op de lange termijn leidt dit tot meer stabiele en duurzame prestaties, en een verbetering van de reputatie.”

Verantwoording afleggen

Eén van de dingen die we kunnen doen om het tij te keren, is het omgooien van onze corporate governance, stelt Schramade. “Het is belangrijk dat organisaties aan hun stakeholders verantwoording afleggen over hun gedrag en zichtbaar maken wat de impact is van de onderneming op de omgeving. Wetgeving kan daarbij helpen, denk bijvoorbeeld aan de Corporate Sustainability Reporting Directive. Deze Europese richtlijn verplicht grote bedrijven en beursgenoteerde ondernemingen om een duurzaamheidsrapportage uit te brengen op het gebied van ESG [Environmental, Social, Governance, red.]. Wat ook zou helpen, is wanneer bestuurders wat vaker zouden handelen in lijn met hun persoonlijke overtuigingen. Naar mijn mening is er in de boardroom te vaak sprake van cognitieve dissonantie: in hun rol van bestuurder nemen mensen andere beslissingen dan dat ze in hun privéleven zouden doen.”

Hefboom

“De belangrijkste boodschap die ik in mijn oratie wil meegeven, is dat we zelf in de hand hebben wat voor samenleving we willen zijn en voor welke bedrijven daarin een plek is. Als consument kun je je bijvoorbeeld afvragen in hoeverre het verantwoord is om spotgoedkope spullen uit China te laten overkomen. En als bestuurder zou je jezelf de vraag moeten stellen welke relevantie jouw bedrijf heeft in de samenleving en hoe je in de toekomst nog relevanter kunt worden.”

Samen met Dirk Schoenmaker, publiceerde Schramade in 2023 het boek Corporate Finance for Long-Term Value. Dit boek biedt een leidraad voor bedrijfsfinanciering voor moderne bedrijven die op lange termijn waarde willen creëren. In zijn leerstoel borduurt Schramade daar op voort. “Voor mij is de belangrijkste opdracht om alternatieve beslismodellen zo concreet mogelijk te maken, zowel voor bedrijven als voor investeerders. Ik wil mensen in bedrijven en in de financiële sector helpen om de hefbomen te vinden waarmee ze kunnen sturen op uitkomsten die niet alleen goed zijn voor hun eigen financiële resultaten, maar ook voor de samenleving.”