Bouw en Infrastructuur. Energie en Klimaat. Immigratie en Integratie. Bij maatschappelijke opgaven als deze slaan overheid en particulieren vaker dan ooit de handen ineen. Hoe realiseer je een vruchtbare publieke en private samenwerking? Dr. Maurits Sanders, kerndocent Nieuwe Publiek Private Samenwerking (PPS): ‘Probeer niet alles tot in de puntjes te regelen.’
De verwachtingen van public en private partnerships zijn hooggespannen. In de praktijk worden deze niet altijd ingelost. Sanders: ‘Het zou prachtig zijn als overheden en bedrijfsleven samen uitdagingen kunnen aanpakken. Smart collaboration loopt helaas vaak stuk op botsende belangen en onbegrip voor elkaars handelsroutines. Partijen zitten soms met de handen in het haar, terwijl ze zich afvragen: hoe kom ik hier zonder kleerscheuren weer uit?
Dat kan anders. Sanders identificeert 3 stappen om PPS tot een succes te maken:
Stap 1: Bepaal functie en rechtsvorm publiek en private samenwerking
In publiek private samenwerking worden particulieren betrokken bij publieke dienstverlening. Dat is het geval in bepaalde samenwerkingsverbanden waarin sprake is van een contractueel bepaalde uitvoeringsrelatie. Bijvoorbeeld een DBFM-contract bij het aanleggen van infrastructuur. Van private organisaties wordt verwacht dat zij meedenken over de wijze waarop een project het meest kwaliteitsvol en efficiënt kan worden gerealiseerd. Heeft een bedrijf invloed op de beleidsagenda, zoals bij verbetering van voedselveiligheid of het vergroten van het aandeel hernieuwbare energie? ‘Dan wordt de samenwerking spannender. Het borgen van legitimiteit en rechtsbescherming is belangrijk.’ Tot slot: de PPS die beslissingsbevoegd is. ‘In energie- en innovatiefondsen kunnen particuliere fondsbeheerders op de stoel van de bestuurders komen zitten. De fondsbeheerder bepaalt mede wie waarvoor subsidie ontvangt. Hoe verhoudt deze verantwoordelijkheid zich tot de eisen van democratische legitimiteit? Dat is maatwerk.’
Stap 2: Creëer evenwicht in belangen: trade offs
Hoe vind je evenwicht tussen publieke en particuliere waarden en belangen? Hoe verhoudt legitimiteit zich tot efficiëntie en effectiviteit? ‘De overheid moet beseffen dat een onderneming nou eenmaal winst nastreeft. Een onderneming moet accepteren dat overheden te maken hebben met publieke belangen en verantwoording moeten afleggen aan burgers. Doorgrond elkaars denken en handelen. Wees bereid elkaar te begrijpen. De crux is dat beide partijen zich gehoord voelen en elkaar toch naar een goede uitkomst weten te sturen. Dat is een evenwichtskunst.’
Stap 3: Durf los te laten
Creëer de juiste balans tussen contractueel vastleggen en loslaten. Alles tot in de puntjes contractueel vastleggen, staat haaks op de uitdagingen van de 21e eeuw. Die vragen om een open, dynamische aanpak en creatieve oplossingen. ‘Als je steeds moet toetsen bij je achterban – gemeente en aandeelhouders – of je samenwerkingspartner probeert in te perken, kom je samen niet vooruit. Een voorbeeld: ICT-specialisten zijn bijvoorbeeld in staat om met cameratoezicht en informatie van grote evenementen stromen uitgaanspubliek in kaart te brengen. Daarmee kun je in grote steden tot op de minuut nauwkeurig voorspellen waar het onrustig wordt in de binnenstad. Bestuurders zijn terughoudend, omwille van de privacy. Dat is zonde. Probeer niet in barrières te denken, daarmee zet je de samenwerking op slot.’