De laatste jaren heeft het sociale domein in het teken gestaan van bezuinigingen, zowel bij het Rijk als bij lokale overheden. Dit betekent dat sociaal ondernemers, die vaak deels afhankelijk zijn van overheidsfinanciering, andere inkomstenbronnen moeten aanboren. Ook Marc Boekenstijn ondervindt als mededirecteur van een sociale onderneming die leer-werktrajecten aanbiedt aan kwetsbare groepen, de noodzaak tot ‘verzakelijking’. ‘Die weg waren we al ingeslagen, maar op kleinere schaal en meer op basis van fingerspitzengefühl. Wat vaak mist is de theoretische onderbouwing, en dat is precies wat we met de leergang sociaal ondernemen hebben meegekregen.’
Marc Boekenstijn en Menne Scherpenzeel volgden de leergang Sociaal Ondernemen bij Nyenrode Business Universiteit. ‘Als sociaal ondernemer ben je impactgedreven, niet winstgedreven’, benadrukt Marc, directeur van Stichting Stunt in Delft. ‘Maar dat betekent niet dat je geen geld hoeft te verdienen. Om je impact te behouden, moet dat juist wel.’
Degelijk businessmodel
Bij een sociale onderneming staat de maatschappelijke missie voorop. Dat is natuurlijk een mooi streven en veel sociaal ondernemers zijn daar terecht trots op. Toch is er ook een valkuil, legt Marc uit. ‘Sociaal ondernemers hebben de neiging om te roepen dat ze zoveel goeddoen. Op zich is dat ook wel zo, maar dat roepen is niet genoeg om bedrijven, instellingen, fondsen of gemeentes te overtuigen dat ze in jou moeten investeren. Tijdens de leergang werd ook steeds benadrukt dat je voor een degelijk businessmodel onder je organisatie moet zorgen, zodat je geld verdient en je je impact zichtbaar kunt maken. Op die manier bind je bedrijven aan je en dan pas kun je écht goeddoen.’
Een belangrijke tool die Marc aan de leergang heeft overgehouden is de impactmeting. ‘Je moet laten zien wat je impact is, want daarmee versterk je je hele businesscase. Wij hebben daarom een klanttevredenheidsonderzoek gedaan bij onze dagbestedingsvoorziening. Daar komen heel tastbare resultaten uit die je ook met je stakeholders kunt delen.’
Afhankelijkheid
Dat het zoeken naar omzet uit de markt een steeds grotere rol speelt bij sociaal ondernemen onderschrijft ook Menne Scherpenzeel. Hij is directeur van SailWise, een organisatie die uitdagende meerdaagse watersportvakanties voor mensen met een beperking aanbiedt. ‘Onze accommodaties zijn fysiek toegankelijk voor mensen met een beperking, maar we willen ook financieel toegankelijk zijn voor deze groep. Daarom vragen wij aan iedere deelnemer een bijdrage die gelijk is aan de prijs die een persoon zonder beperking zou betalen voor een vergelijkbare activiteit.
De meerkosten van ons aanbod liggen echter twee keer zo hoog, omdat er bijvoorbeeld extra, professionele bemanning nodig is, maar denk ook aan aanpassingen aan de accommodatie en het vaarmateriaal. Dat gedeelte moeten we dus afdekken door een beroep te doen op fondsen, sponsoren, donateurs en eigen inkomsten.’
De toenemende afhankelijkheid van financiers van buitenaf was voor Menne aanleiding om deel te nemen aan de leergang. Het is hem ieder jaar gelukt om het verschil van ongeveer een half miljoen bij elkaar te krijgen, maar toch komt hij nu tot de conclusie dat hij minder afhankelijk en dus minder kwetsbaar wil zijn. ‘Dit willen wij bereiken door enerzijds te zoeken naar nieuwe product-marktcombinaties om zo meer deelnemers naar ons toe te trekken, en anderzijds te onderzoeken of er nog andere verdienmodellen zijn waar wij op kunnen inspringen.’
Keuzes
Ondanks de noodzaak tot ‘verzakelijking’, zijn zowel Marc als Menne zich beiden bewust van de grens die ze hierbij voor hun organisatie moeten trekken. Marc: ‘Wij hebben een recyclecentrum waar we van restmaterialen nieuwe lifestyleproducten maken. Dat gaat heel goed en daar zouden we best een volledig winstgevende businesscase van kunnen maken. Tegelijkertijd zou dit betekenen dat we daarvoor afscheid moeten nemen van onze meest kwetsbare deelnemers. Dat wringt enorm met onze missie van mensen helpen, en dit gaan we dus niet doen.’
Ook Menne kwam voor een moeilijke keuze te staan. ‘Wij kregen een importeurschap aangeboden van speciale boten voor mensen met een beperking. Mede door de input van de leergang hebben we besloten ervan af te zien. Het stond simpelweg te ver van onze missie. Bovendien leidde het niet tot de inkomsten die we voor ogen hadden. De meerwaarde van de leergang was voor mij op dat moment heel duidelijk. Het hielp me een goede, afgewogen keuze te maken.’
Samenwerking
Tijdens de leergang is de samenwerking tussen Marc en Menne ontstaan. Menne vertelt: ‘Ik liep al een tijdje rond met het idee om tassen te maken van de oude zeilen van onze boten. Toen ik Marc leerde kennen en hoorde van zijn naai-atelier, waar mensen met afstand tot de arbeidsmarkt mooie producten maken, viel alles op zijn plaats. Ik heb hem benaderd en inmiddels ligt er een concreet product dat we via crowdfunding op de markt willen brengen. Een prachtig project dat voortkomt uit gezamenlijke deelname aan de leergang.’
Direct na het interview blijkt dat de crowdfundingactie nog even moet wachten. Marc krijgt bericht dat er maar liefst honderdvijftig tassen in één keer verkocht zijn: ‘Op basis van het prototype van de tas en het enthousiasme over onze samenwerking wil de Rabobank Foundation de tassen afnemen en inzetten als relatiegeschenk voor klanten en lokale banken. Daar zijn we natuurlijk ongelofelijk blij mee. De medewerkers in ons naai-atelier kunnen de mouwen opstropen.’
De leergang Sociaal Ondernemen is voor succesvolle sociaal ondernemers die de balans zoeken tussen idealen en winst maken, stabiliseren en innoveren. Tijdens de leergang krijg je een theoretische, praktische en persoonlijke verdieping om de uitdagingen in je vakgebied aan te gaan en je onderneming verder te brengen. Op vrijdag 3 november pitchen beide organisaties hun businessmodel tijdens het Final Pitch Event vanaf 13.00 uur in het Koethuis op Nyenrode en ontvangen zij hun certificaat.