Succesvolle digitale transformatie in een smart city ecosysteem

Op 5 maart jongsleden vond de rondetafel smart cities ecosystemen plaats in de Ridderzaal van Nyenrode Business Universiteit. De rondetafel is onderdeel van het onderzoeksprogramma digitale ecosystemen dat Nyenrode in samenwerking partner T-Systems Nederland uitvoert. Besluitvormers vanuit de overheid, bedrijfsleven en wetenschap kwamen bijeen om in gesprek te gaan over hoe technologie ingezet kan worden voor leefbare steden van de toekomst. Cokky Hilhorst, hoogleraar business & IT aan de Nyenrode Business Universiteit, trapte de bijeenkomst af. Ze gaf een samenvatting van de eerste rondetafel in die serie, twee maanden geleden. Zo werd tijdens die rondetafel aangegeven dat er veel smart city pilot-projecten zijn, en dat er behoefte is aan opschalen. Uit de vorige rondetafel kwam naar voren dat aanbestedingsregels niet direct helpen bij opschalen, al is het aangaan van innovatie partnerships wel een stap in de goede richting. Ook vond men het lastig om met alle verschillende belangen om te gaan. Zo spelen er dus een aantal uitdagingen die succesvolle smart city projecten in de weg staan. Hilhorst geeft daarbij aan dat het belangrijk is dat er een partij is die de regie heeft in de samenwerking, en dat de Rijksoverheid een belangrijke rol inneemt om succesvol te worden.

Een werkend ecosysteem als voorwaarde

Een goed voorbeeld van een succesvol business ecosysteem is de regio Brainport met Philips als bakermat. Promovendus Bart van der Linden van de Nyenrode Business Universiteit legt uit dat de regio Eindhoven in een triple-helix aanpak de successen behaalde; in deze helix werken overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen nauw samen om de gedeelde doelstellingen in de regio veilig te stellen. Inmiddels is de regio  in een multi-helix aan het samenwerken, waarbij alle stakeholders in de regio actief participeren. Deze aanpak komt in de buurt van een economisch ordeningsmodel die door Albert & Hahnel eind vorige eeuw is gepresenteerd, namelijk de participerende economie.  Met de multi-helix aanpak probeert Brainport de uitdaging van de verschillende belangen het hoofd te bieden.

Het voorbeeld Talking Traffic als succesvol ecosysteem

Caspar de Jonge van het Ministerie van I&W licht een andere succesvolle publiek-private samenwerking toe, namelijk Talking Traffic. Deze ontwikkeling waarvan de initiële innovatiecontracten eind 2020 aflopen, werken overheden en bedrijven samen om technologie in te zetten om de bereikbaarheid van steden te vergroten. Er wordt gezamenlijk zo’n 90 miljoen Euro geïnvesteerd voor de implementatie o.a. om standaarden te bepalen en keuzes te maken voor gegevensuitwisseling waarbij security en privacy in ogenschouw wordt genomen.

De Jonge ging in op de uitdaging om de publiek-private samenwerking vast te leggen. Het moest duidelijk worden voor alle stakeholders over verschillende lagen dat wederzijdse afhankelijkheid noodzakelijk is voor het behalen van successen. Alle stakeholders brengen resources en strategie samen – en zijn daardoor afhankelijk van elkaar. Talking Traffic stelde een centraal projectteam samen dat verschillende ‘talen’ spreekt; namelijk de taal van corporates en die van de ambtenarij. Doordat er een centraal projectteam actief is en zorgt voor de cohesie, werd het wiel niet op 40 plaatsen tegelijkertijd opnieuw uitgevonden en werd er ruimte gecreëerd voor de verschillende belangen van verschillende stakeholders. Een belangrijke succesfactor voor de opschaling en het ecosysteem is dat er eerst een publiek-publieke samenwerking is opgezet voordat het bedrijfsleven is uitgenodigd deel te nemen.

Gemeente Apeldoorn als 'G40 smart city katalysator'

Waar de Jonge vanuit het ministerie overheidsorganisaties en bedrijfsleven mobiliseert, daar is Wim Willems gelijksoortige stappen aan het zetten binnen de gemeente Apeldoorn en de G40. Omdat de wethouder van gemeente Apeldoorn zelf een achtergrond in de ICT heeft, ziet hij het belang van een gezamenlijke aanpak en bewustwording van digitalisering te stimuleren. Zo zijn er meerdere initiatieven die de gemeente stimuleert. Zo hangen er sinds 2019 vijf sensoren in de binnenstad van Apeldoorn die onder anders geluidsdruk, luchtvochtigheid en fijnstof meten. Met de informatie kunnen keuzes gemaakt worden die aansluiten bij het beleid om de binnenstad leefbaarder te maken. Maar Willems is ook  voorzitter voor de themagroep smart cities van de 40 grote steden. Samen met de wethouder van de Gemeente Zwolle gaan ze  gemeenten af om andere wethouders bewust te laten worden van digitalisering binnen gemeentes. Uiteindelijk willen ze ervaringen uitwisselen en een gezamenlijke uitvoeringsagenda creëren voor gedeelde uitdagingen bij het digitaliseren van de stad.

De belangrijkste conclusies van de rondetafel zijn enthousiasmerend leiderschap en de noodzaak niet in oplossingen te denken, maar in maatschappelijke vraagstukken. Technologische slimmigheden of digitalisering  is geen doel, het begint bij de vraag: hoe lossen we maatschappelijke vraagstukken op. Een andere belangrijke conclusie gaat over samenwerking. Om als G40 dezelfde successen te behalen als bijvoorbeeld de regio Brainport en het Talking Traffic-team, is nauwe samenwerking tussen alle belanghebbende organisaties nodig. Elke organisatie dient te weten welke rol deze in het ecosysteem heeft en daar ook naar te handelen. Door in een netwerk te handelen en de gezamenlijke doelstellingen in ogenschouw te houden, kunnen successen behaald worden die impact hebben. Het Nyenrode Digitale Ecosystemen Instituut zal daarom een werkgroep met de betrokken organisaties starten om de netwerk- en ecosysteemprincipes zichtbaar te maken en te faciliteren in de institutionele cohesie tussen de organisaties.