‘The naughty notary’

‘De onderste steen moet boven’. Dit is de titel van het artikel wat Marcel Pheijffer, hoogleraar Accountancy aan Nyenrode Business Universiteit en Jeroen Princen, partner bij DVDW Advocaten, schreven voor het Nederlands Juristenblad (NJb, mei 2021) naar aanleiding van de fraude bij Pels Rijcken. Pheijffer heeft hun bevindingen en de impact van het onderzoek wat zij voor het artikel deden, beschreven in de impact case ‘The naughty notary’ die deze maand is gepubliceerd op de website van Nyenrode.

‘The naughty notary’ is een onderzoek waarin beschreven wordt wat het belang is van adequate interne beheersingsmaatregelen en compliance bij advocaten- en notariskantoren.

Inzicht

Het artikel in het NJb bespreekt de fraudezaak waaruit blijkt dat de fraude minder geavanceerd was dan Pels Rijcken beweert en dat de firma niet uitsluitend slachtoffer is. Uit het onderzoek van Pheijffer en Princen, op basis van openbare bronnen, blijkt dat de interne beheersingsmaatregelen binnen Pels Rijcken onvoldoende waren, waardoor de notaris de gelegenheid kreeg om te frauderen. Het onderzoek geeft inzicht in hoe de notaris de fraude heeft gepleegd. Daarnaast laat het zien hoe het betrokken kantoor zijn eigen rol bagatelliseert. De zaak geeft ook nieuwe inzichten in de mediastrategie nadat de fraude werd ontdekt.

Duidelijkheid

Het onderzoek voor het artikel heeft belangrijke inzichten opgeleverd in de manier waarop de fraude door de notaris is opgezet. Bijvoorbeeld dat hij (oud-)collega's van zijn bedrijf gebruikte om de entiteiten op te zetten die hij gebruikte voor zijn fraude. Dat inzicht heeft bijvoorbeeld geleid tot discussie over de vraag of het wel of niet verstandig is om collega's van hetzelfde kantoor in te schakelen voor dergelijke assistentie en in gerelateerde toezichthoudende functies met betrekking tot die entiteiten. Verder worden in het artikel verschillende verdedigingslinies van Pels Rijcken weerlegd, bijvoorbeeld dat de fraude geraffineerd was en dat Pels Rijcken vooral slachtoffer zou zijn van het handelen van de notaris. Deze uitspraken zijn niet of slechts gedeeltelijk waar, omdat ze meer een gevolg waren van de mediastrategie dan op feiten gebaseerde informatie.

Impact

Het artikel zet het belang van adequate interne beheersingsmaatregelen en compliance binnen advocaten- en notariskantoren in de schijnwerpers. Het triggert deze kantoren, maar bijvoorbeeld ook toezichthouders en accountants, om te beoordelen of ze voldoende in control zijn. Pheijffer: “Met deze casus wil ik ook bijdragen aan de bewustwording bij advocaten, notarissen, accountants, toezichthouders en bestuurders over de schadelijke gevolgen en effecten van fraude, niet in de laatste plaats de financiële schade en negatieve publiciteit.”

Bo van der Rhee, research director aan Nyenrode, is blij met de maatschappelijk relevante invalshoek van het onderzoek: “Een belangrijk voordeel van het onderzoek en artikel voor onze studenten en deelnemers is dat de colleges een actuele zaak als hoofdonderwerp hebben. We kunnen voor ons bekende thema’s als governance, integriteit, de rol van bestuur en toezicht, accountancy en control aan de hand van deze casus toelichten. De combinatie van theorie en praktijk maakt duidelijk hoe onze kennis kan worden gebruikt om actuele zaken met maatschappelijke relevantie te bestuderen. Dit is hoe we als universiteit waarde toe willen voegen aan de maatschappij.”