Transitie naar duurzaamheid vraagt om innovatieve mindset

Om organisaties te ondersteunen bij de transitie naar duurzaamheid, richtten Nyenrode Business Universiteit en KPMG samen het ESG Innovation Institute op. Dr. Jeroen van der Velden en prof. dr. Jeff Gaspersz zijn beiden aan dit instituut verbonden en leggen uit hoe innovatie bijdraagt aan de transformatie van bedrijven.

Vanaf 2024 verplicht de Europese Commissie beursgenoteerde ondernemingen, kredietinstellingen en verzekeringsmaatschappijen om ook duurzaamheidinformatie vast te leggen in hun verslagen. Dat geldt ook voor bedrijven die aan twee van de volgende drie criteria voldoen: meer dan 250 medewerkers, meer dan 40 miljoen euro omzet en meer dan 20 miljoen euro op de balans. Van der Velden legt uit dat deze regelgeving grote impact heeft op organisaties. “Het gaat niet langer om alleen de financiële resultaten, er wordt nu ook van hen verwacht dat zij handelen volgens de ESG (Environment, Social, Governance)-waarden en daar meetinstrumenten in de vorm van KPI’s voor ontwikkelen. Deze transformatie vraagt om een andere manier van denken omdat bedrijven nu ook worden beoordeeld op hun impact op de samenleving.”  

Cultuurverandering

“Vroeger was duurzaamheid voor veel organisaties onderdeel van hun marketing. Greenwashing lag dan vaak op de loer: bedrijven doen zich duurzamer of meer maatschappelijk verantwoord voor dan ze zijn”, vervolgt Van der Velden. “Met de komst van de nieuwe Europese regelgeving moeten bedrijven ook daadwerkelijk kunnen aantonen hoe ze omgaan met bepaalde duurzaamheidsstandaarden. Het gaat dan om de sustainable development goals (SDG’s) die opgesteld zijn door de Verenigde Naties. Er wordt van organisaties dus op korte termijn een transitie verwacht. Het gaat daarbij niet alleen om het volgen van de regels, want juist de intrinsieke motivatie lijkt een grote succesfactor te zijn. Maar dat laatste vraagt ook om een cultuurverandering.”

Mindset

Gaspersz is hoogleraar Innovatie aan Nyenrode en helpt bestuurders van organisaties met het realiseren van een innovatiestrategie. “We kunnen pas kansen zien en deze benutten als we innovatief blijven denken en doen. De focus op nieuwe, duurzame technologieën en - dienstverlening vraagt om een bepaalde mindset. Je kan stellen: It’s not a way of doing, but a way of being. Daarmee bedoel ik dat ESG onderdeel van het DNA moet worden en om een holistische manier van denken vraagt. Een innovatiestrategie begint altijd met de interne organisatie. Als bestuurder kan je invloed uitoefenen door leidinggevenden aan te moedigen om met nieuwe ESG-gerelateerde ideeën te komen of door de samenwerking tussen afdelingen op dit onderwerp te stimuleren. Ook is het belangrijk dat je de ontwikkeling van kennis en competenties rond ESG faciliteert en de prestaties en voortgang evalueert.” Het nastreven van de ESG-doelen draagt volgens Gaspersz ook bij aan het zijn van een aantrekkelijke werkgever. “Ik merk dat met name jongeren steeds kritischer worden. Zij vinden het belangrijk dat bedrijven aandacht hebben voor thema’s als duurzaamheid en inclusie en laten dat meewegen in hun keuze om wel of niet voor een organisatie te gaan werken.”

Community

Naast een onderwijsaanbod en een academische ESG-leerstoel, ondersteunt het ESG Innovation Institute ook de vorming van een community. “Ik denk dat het uitwisselen van ideeën en het samen ondernemen van activiteiten helpt in het bewustwordingsproces en dat er een grote stimulerende werking vanuit gaat, ” legt Gaspersz uit. “Een mooi voorbeeld daarvan is de Johan Cruijff ArenA die samen met partners fungeert als een ecosysteem om zo tot innovatieve ideeën te komen. Zo is er bijvoorbeeld samengewerkt met studenten van de Hogeschool van Amsterdam die onderzoek deden naar de mobiliteit in het ArenAPoort gebied. Met de resultaten creëerden ze een aantal concepten waarmee bezoekers duurzamer kunnen reizen.”

Paradigmashift

Volgens Van der Velden is met de komst van ESG sprake van een paradigmashift. Dit vraagt van organisaties om een integrale visie te ontwikkelen op hoe zij omgaan met de verschillende SDG’s. Het is een wicked complex vraagstuk waarbij een eendimensionaal oplossingsgerichte benadering eerder tot meer dan minder problemen zal leiden. “Daarbij moeten we op een andere manier naar onze businessmodellen gaan kijken. Het gaat niet langer om alleen de economische bijdrage van een organisatie, maar ook om de impact op de samenleving en het milieu. Bij nieuwe businessmodellen kun je bijvoorbeeld denken aan een bedrijf als Homie dat energiezuinige huishoudelijke apparaten ter beschikking stelt waarbij de gebruiker betaalt voor het gebruik en niet voor het bezit.” Gaspersz vult aan dat nieuwe businessmodellen ook betrekking kunnen hebben op het hergebruik van diensten en materialen. “Denk aan een bedrijf als Greenwheels, of het voorbeeld van Product as a Service zoals de MUD Jeans, die je niet koopt maar least.” Toch benadrukken Van der Velden en Gaspersz dat we niet te gemakkelijk over nieuwe businessmodellen moeten denken. “Het is goed dat er een ontwikkeling gaande is, maar we moeten niet vergeten dat dat we ons tegelijkertijd in een transitiefase bevinden”, zegt Gaspersz. “We moeten deze transitie niet onderschatten. Ik denk dat er nog een heleboel te ontdekken valt.”

Intrinsieke motivatie

Wat kunnen bedrijven doen om zelf aan de slag te gaan met de ESG-waarden? “Denk na hoe jouw organisatie kan bijdragen aan de transitie naar duurzaamheid. Kijk naar de impact die de organisatie heeft op de samenleving en het milieu en bedenk hoe je deze kan verbeteren. Het is belangrijk om niet alleen te voldoen aan de nieuwe Europese regelgeving, maar ook intrinsiek gemotiveerd te zijn om duurzaamheid te integreren in de bedrijfsstrategie. Samenwerking en het uitwisselen van ideeën met andere organisaties kan helpen om tot innovatieve oplossingen te komen en de transitie naar duurzaamheid te versnellen”, besluit Gaspersz.