In de introductie memoreert Ronald Jeurissen Henk van Luijk, hoogleraar bedrijfsethiek aan Nyenrode en voorvechter van duurzaam ondernemen: ‘Wij staan op de drempel van een tijdperk waarin winstcijfers plaatsmaken voor waarden. Daar past baanbrekend leiderschap bij.’
Een paradox
Keynote-spreker André Nijhof (hoogleraar Duurzaamheid en Stewardship aan Nyenrode) legt uit: ‘Winst en waarde moeten van plaats wisselen. Juist de bedrijven die gedreven worden door dieper gelegen waarden, kennen minder belemmeringen in hun strategie en de uitvoering daarvan. Daar hebben ze uiteindelijk op alle vlakken voordeel van.’
Wat is een waardegedreven organisatie? ‘Deze houdt het ideale midden tussen twee organisatievormen. Organisaties zonder moraal bewijzen dat we normen en waarden niet kunnen missen. Men heeft toch behoefte aan structuur, waardoor een wildgroei aan regels ontstaat. In een zeer moralistische organisatie heerst juist een onwrikbaar geloof in het eigen gelijk: het spreekwoordelijke wijzende vingertje.’
Vertrouwen
Nijhof geeft een praktijkvoorbeeld, de thuiszorgsector. ‘Veel van de onvrede (demotivatie medewerkers en klantenklachten) komt door opgelegde normen en regels. De boodschap luidt: het individu doet er niet toe, er moet gepresteerd worden. Nieuwkomer ‘Buurtzorg’ gooit het over een andere, succesvolle boeg. Het geheim? Zij hebben gefundeerd vertrouwen in de kracht, kunde en progressie van het personeel. En zoeken verbinding vanuit gemeenschappelijke waarden.’
Wij-mensbeeld
Het wij-mensbeeld van Amitai Etzioni sluit naadloos aan op zo’n waardegedreven organisatie. Nijhof: ‘Het is tijd voor een andere mindset. Denk in de volgorde ‘gelukkig-productief-succesvol’ in plaats van productief-succesvol-gelukkig. Het maakt je organisatie sterker, omdat medewerkers productiever en succesvoller zijn als ze gelukkig zijn. Het loont daarom ook financieel om zorg voor elkaar en de planeet onderdeel te maken van organisatiebeleid.’
Vitens en MVO
Birgitta Kramer, MVO-manager van het Jaar 2015. schetst hoe maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) langzamerhand zijn intrede doet in waterbedrijf Vitens. ‘Wij zijn een bedrijf met maatschappelijk belang. In 2015 formuleerden we onze missie: nu en in de toekomst zorgdragen voor ‘het blauwe goud’.
Samen met het personeel keken we welke waarden belangrijk zijn voor klanten, op het gebied van vakmanschap en duurzaamheid. We startten met een nieuwe koers, die ook hobbels kent. Een tip? Koppel steeds je gedrag aan je waarden – waarom doe je deze taak? En keer je blik naar buiten. Dat zetten we door in onze relatie met agrarische partners. Zaten we hen voorheen nog (moralistisch) op de huid over mest en pesticiden, nu zoeken we toenadering omdat we collectieve zorg voor de bodem voor ogen hebben. Zo’n verbindende opstelling brengt je verder.’
Motivatie
Gerwin de Vries, soiaal ondernemer van drukkerij Zalsman Kampen: ‘Zalsman wil meer betekenen in de wereld: People, Planet, Print. Medewerkers met een arbeidsbeperking zijn opgenomen in het bedrijf. In dezelfde lijn ligt ons duurzaamheidsbeleid. Wij stellen de vraag: wat is het voordeel voor de medewerker? Wij kozen recent voor elektrische bedrijfsauto’s waarmee medewerkers carpoolen. En via het bedrijf kunnen medewerkers een fiets aanschaffen. Door workshops en resultatenapps doet nu al 70% van het personeel mee.’
De Vries vertoont een filmpje waarop zelfs een medewerker op een hometrainer aan het werk is. Het bedrijfssucces werd bekroond met de uitverkiezing tot vitaalste bedrijf van Nederland 2016. De Vries: ‘Ons gezondheidsplan vangt meerdere vliegen in één klap: Zalsman kent een grote productiviteit; het ziekteverzuim is gedaald tot het historisch lage cijfer van 1,8%. En bovenal: medewerkers zijn er trots op bij Drukkerij Zalsman te werken.
Zoals André Nijhof benadrukt: ‘Waardegedreven organisaties slagen alleen als oprechtheid en volledig commitment de drijfveren zijn. Helemaal in de geest van Henk van Luijk’.
Onderzoeksvragen
Na afloop klinkt vanuit de zaal veel waardering voor de afwisseling tussen theoretisch kader en de verhalen die rechtstreeks uit de praktijk komen. ‘Duurzaam ondernemen lééft’, zo is een veelgehoord geluid. De Henk van Luijk Lezing brengt nieuwe inzichten én inspirerende onderzoeksvragen. ‘Weer een stapje vooruit gezet in deze spannende zoektocht naar waardegedreven ondernemerschap’, vat een deelnemer treffend samen.