Wat kan waterstof betekenen voor de energiesector?

Paul Pottuijt is International business developer & program manager bij Europese netbeheerder TenneT. Toen hij zijn onderwerp moest bepalen voor zijn afsluitende thesis voor de Modulair Executive MBA op Nyenrode Business Universiteit, voelde hij vooral de drang om de hype rond waterstof te ontrafelen: “Ik wilde een zo objectief mogelijk beeld optekenen van de mogelijkheden van waterstof als energiedrager, met een realistische inschatting van de toekomst. Dit kan de energiesector de komende decennia namelijk gebruiken om op de mogelijke scenario’s te kunnen anticiperen.” De uitwerking van zijn onderzoek leverde hem de Nyenrode Best-in-Business Award 2019-2020 op.

In zijn award-winnende thesis schetst Pottuijt vier scenario’s voor de toekomst van de ontwikkeling van waterstof als gangbare energiedrager. Hij vertelt: “Ik heb dit onderzocht vanuit economisch, sociaal-technologisch en politiek perspectief.” Het resultaat is een framework dat toepasbaar is voor alle actoren in de energiesector: een manier om hun strategie te kunnen toetsen op de verschillende scenario's.”

Anticiperen op ontwikkelingen

Decarbonisatie – het verminderen van de CO₂-uitstoot – is een enorm actueel onderwerp, vanwege de klimaatverandering en de inzet van verschillende hernieuwbare energiebronnen als windmolens en zonnepanelen. Pottuijt: “Waterstof wordt in deze context vaak gepresenteerd als ‘heilige graal’: een energiedrager die veel (duurzame) waarde zal opleveren. Als ingenieur weet ik dat het absoluut de technische potentie heeft om dit waar te maken, maar voor mijn MBA wilde ik onderzoeken of, en onder welke omstandigheden dit realistisch haalbaar is.”

Door te kijken hoe alternatieve technologieën zich ontwikkelen en hoe concurrerend ze kunnen zijn, ontwikkelde Pottuijt vier scenario’s die de volledige range aan mogelijke toekomstbeelden schetsen waar de industrie op kan anticiperen. Hij licht toe: “Dit loopt uiteen van volledige acceptatie en massale integratie van waterstof als energiedrager, tot het uiteindelijk niet inzetten van waterstof. Daarbij heb ik de drijvende krachten voor deze ontwikkelingen geïdentificeerd – zoals kostencompetitiviteit, ontwikkeling van alternatieve technologieën, maatschappelijke acceptatie en de governance voor de implementatie – zodat de energiesector deze elementen nauwlettend in de gaten kan houden bij het navigeren richting de toekomst.”

Best-in-Business Award 2019-2020 

Pottuijt verdedigde zijn thesis en werd beloond met de Best-in-Business Award 2019-2020. Deze prijs wordt door Nyenrode uitgereikt vanuit het perspectief van werkgevers en focust op de bijdrage en waarde voor de organisatie. Voor TenneT is het onderzoek waardevol omdat het inzichten verschaft voor de strategische oriëntatie rondom de rol van waterstof in het energiesysteem van de toekomst. Daarnaast is het onderzoek ook bruikbaar voor de energiesector in bredere zin. Pottuijt interviewde hiervoor uiteindelijk 15 personen: “Ik wilde zoveel mogelijk perspectieven meenemen. Daarom heb ik gesprekken gevoerd met experts uit de academische wereld, de politiek, consultancy, marktpartijen, system operators, onafhankelijke adviesorganisaties en de financiële sector. Dit waren steeds gesprekken van minimaal twee uur, waarmee ik de basis heb kunnen leggen voor mijn onderzoeksresultaten. Ik ben dan ook erg dankbaar voor de tijd die zij hiervoor hebben vrijgemaakt, de mooie gesprekken en de waardevolle inzichten die daarbij zijn aangereikt.”

Niet vanzelf een plaats in de markt

Het onderzoek van Pottuijt wordt opgenomen in diverse vaktijdschriften voor de elektriciteitssector en voor financiële energievraagstukken. Ook is er vanuit de bancaire sector interesse in de toepassing van het framework. Over het verdere vervolg vertelt hij: “Ik verwacht dat de chemische industrie en het zwaar transport als eerste ontwikkelingen kunnen gaan maken, mede door de hoge energiedichtheid van waterstof en de grote, moeilijk te decarboniseren schaal van deze sectoren. Dit hangt wel af van andere ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld van Tesla met hun verwachtingen voor energieopslag in batterijen.” Pottuijt vult aan: “Er zijn nog veel technologische alternatieven en andere ontwikkeling in de sector denkbaar, die de rol en noodzaak voor waterstoftoepassing kunnen verkleinen. Voorbeelden zijn alternatieve grootschalige elektriciteitsopslagmethodes, ontwikkelingen en acceptatie op gebied van CO2-opslag en/of kernenergie. Het is daardoor nog allerminst zeker welke plaats waterstof precies in de markt zal krijgen. Ik ben dan ook erg benieuwd hoe het zich verder zal ontwikkelen!”

Reflecteren vanuit toegepaste theorie

Pottuijt is in 2015 gestart met de modulaire MBA aan Nyenrode: “Ik wilde mijzelf professioneel en persoonlijk blijven ontwikkelen en heb daarom ook verschillende modules uit verschillende tracks gevolgd, met de hoofdfocus op Business & IT. Ik heb hiermee vooral geleerd om vanuit een theoretisch toegepast managementperspectief te kunnen reflecteren op de zaken die ik in de dagelijkse werkpraktijk meemaak. Ik heb uiteindelijk uit iedere module een goed bruikbare leerervaring mee kunnen nemen. Voor mijn thesis-onderzoek heb ik gebruik gemaakt van een theoretisch framework met een PESTEL analyse, diverse literatuur en modellen voor technologische revoluties en literatuur over scenarioplanning. Daarnaast heb ik aandacht besteed aan mijn persoonlijke drijfveren: een gedecarboniseerd energiesysteem ondersteunen, voor het nalaten van een duurzame wereld aan volgende generaties. Wat mij betreft een nobel doel, dat vooral realistisch benaderd dient te worden om het ook echt te kunnen halen.”