De zeven competenties van ESG-leiders

Een succesvolle implementatie van ESG (Environmental, Social, Governance)-beleid binnen organisaties vereist leiderschap. Maar over welke competenties moet een leider beschikken om ESG met succes toe te passen? Als ik de literatuur hierover lees en zie wat er in de praktijk gebeurt, kom ik, Muel Kaptein, Partner KPMG Risk & Regulatory, tot minstens zeven competenties. Deze competenties kunnen worden gebruikt voor het screenen, beoordelen en evalueren van jezelf en anderen, en voor verdere ontwikkeling, verbetering en opleiding van jezelf en anderen.

1. Moreel kompas

ESG-leiders hebben een eigen moreel kompas gebaseerd op een doel en kernwaarden. Een duidelijk ESG-beleid uitstippelen zonder ESG-kompas is niet mogelijk zonder kompas, zonder compassie en zonder passie. ESG-leiders definiëren hun eigen persoonlijke doel in ESG-termen. ESG-leiders hebben ook duidelijke waarden die als leidraad dienen voor hun beslissingen, hun handelen en hun gedrag. Enkele kernwaarden bij ESG zijn zorg, duurzaamheid, circulariteit, diversiteit, inclusiviteit en verantwoordelijkheid.

2. Nieuwsgierigheid

ESG-leiders zijn nieuwsgierig. Ze zijn nieuwsgierig omdat ze willen weten wat de uitdagingen en problemen op ESG-gebied zijn, wat ze precies inhouden, en hoe groot en bedreigend ze zijn. Zonder kennis van deze uitdagingen en problemen is er geen urgentie om actie te ondernemen op het vlak van ESG. De nieuwsgierigheid van ESG-leiders komt voort uit hun morele kompas. ESG-leiders zijn empathisch, geïnteresseerd, betrokken en gevoelig. Ze hebben een goed afgestemde sociale antenne. ESG-problemen zijn problemen die moeten worden opgelost, niet genegeerd.

3. Toewijding

Bij ESG-beleid gaat het ook om toewijding. Toewijding in de zin van overtuigd zijn dat ESG uitermate belangrijk is. Goed ESG-beleid is niet mogelijk met marginale veranderingen, maar vereist een enorme transitie, of zelfs een transformatie. Omdat een ESG-transitie veel tijd vergt, is volledige toewijding vereist. ESG-leiders geloven in hun eigen verantwoordelijkheid en in de capaciteiten die zij hebben om de nodige veranderingen in gang te zetten. ESG-beleid vereist veel meer dan het op de agenda zetten van het onderwerp, het aanstellen van een ESG-functionaris en het rapporteren over ESG. ESG is geen stap, maar een reis. Niet tijdelijk, maar permanent.

4. Creativiteit

ESG-leiders maken werk van ESG. Een ESG-leider kent het klappen van de zweep in het bedrijfsleven, en weet ESG-problemen te koppelen aan innovaties en nieuwe producten en diensten, waarbij hij gebruik maakt van technologie. Een ESG-leider is niet idealistisch, maar realistisch. Aristoteles noemt dit phronesis, wat “praktische wijsheid” betekent. ESG-leiders zijn creatief in het vertalen van ESG-uitdagingen naar nieuwe bedrijfsmodellen.

5. Moed

ESG-leiders hebben de moed om te handelen en impact te maken. Wat ESG betreft, is er veel onzekerheid, er staat veel op het spel; en er kan veel weerstand ontstaan tegen veranderingen die het beleid ondersteunen. Dit alles vereist gewaagde en moedige beslissingen en acties van leiders om bedrijfsmodellen te vernieuwen, te kiezen voor een ander bestuursmodel, te gaan voor waardecreatie op lange termijn voor alle belanghebbenden in plaats van waardecreatie op korte termijn voor alleen de aandeelhouders, en nieuwe maatstaven toe te passen voor de waardering van sociaal en ecologisch bedrijfskapitaal. Voor ESG-leiders is dit geen populariteitswedstrijd en ze gaan de confrontatie niet uit de weg. ESG-leiders hebben doorzettingsvermogen en wilskracht; ze zijn standvastig en strijdvaardig, misschien zelfs een beetje koppig. Ze zijn niet bang voor CEO-bashing, wokisme en een cancelcultuur. ESG-leiders zijn bereid risico’s te nemen, vooral in een tijd waarin het nemen van risico’s snel stuit op kritiek. ESG-leiders zijn bereid te experimenteren, fouten te maken en te leren van die fouten.

6. Samenwerking

ESG-leiders zijn teamspelers. Een ESG-verandering leiden doe je niet alleen. Dat doe je samen, met elkaar, als collega's, als beweging, als netwerk, als partnerschap – als nieuwe onderneming. Om van idee tot impact te komen is een stevig pact nodig. ESG gaat over elkaar inspireren en van elkaar leren. In die zin gaat het niet om ESG-leiders als persoon, maar om het ESG-leiderschap. Over het proces en de interactie met de mensen die de leider moet meenemen in het ESG-proces. Zij doen dit in hun organisatie door een ESG-cultuur te creëren. ESG-leiders maken van hun organisatie een ESG-gedreven gemeenschap door de juiste soft controls te implementeren en door het goede voorbeeld te geven.

7. Consistentie

ESG-leiders zijn consistent. Ze doen wat zij zeggen en uitdragen. ESG-leiderschap gaat over de details, ook en juist wat het gedrag van de leider aangaat. ESG-beleid moet zuiver, echt en oprecht zijn; is dat niet zo, dan wordt dit gezien als hypocriet en opportunistisch. Consistentie houdt niet in dat leiders perfect moeten zijn, maar dat ze hun visie en ideeën over ESG op een coherente manier in de praktijk brengen. Een leider die op zijn werk de hoogste milieunormen eist, maar thuis veel energie verbruikt, heeft heel wat uit te leggen. Hetzelfde geldt voor een leider die beweert de mensenrechten te respecteren, maar die tegelijkertijd lobbyt tegen milieubescherming.

Te veel gevraagd?

Ik beweer niet dat deze zeven competenties voldoende en volledig zijn, maar ze zijn wel essentieel voor wie een ESG-transitie wil leiden. Het hele pakket van zeven competenties is waarschijnlijk te veel gevraagd en ik beweer ook niet dat elke ESG-leider alle competenties volledig bezit. Leiderschap is niet zozeer iets zijn, maar juist iets worden, door te werken aan de eigen ESG-competenties en na te denken over waar jij staat en over wat beter kan.