Diversiteit en de performance van organisaties

Prof. dr. Michael Erkens is hoogleraar Financial Reporting aan Nyenrode. Zijn onderzoeksinteresse ligt onder meer op het gebied van de openbaarmakings- en rapportagepraktijken van bedrijven. In het onderzoek, waar u aan kunt bijdragen, richten Erkens en zijn team zich op de vragen: Welk effect heeft diversiteit op de performance van organisaties en de tevredenheid van hun werknemers? En maakt het uit of organisaties écht willen werken aan diversiteit of dat het ‘afgedwongen’ wordt?

Vijf vragen aan Michael Erkens:

 1. Is niet iedere organisatie inmiddels doordrongen van het belang van diversiteit?

“Het onderwerp heeft breed in de samenleving de aandacht. Maar in Nederland zijn we echt geen voorloper op dit gebied.

Veel alumni zullen zich nog de bezetting van kasteel Nyenrode door de Dolle Mina’s kunnen herinneren. De feministische actiegroep eiste toegang voor meisjes tot de opleiding aan Nyenrode. We kunnen ons nu haast niet meer voorstellen dat vrouwen tot 1972 niet welkom waren op onze universiteit.

Wie nu de collegezaal in kijkt ziet al een betere afspiegeling van de samenleving. Maar het Nederlandse bedrijfsleven weerspiegelt de samenleving nog niet. Daarom moet de wetgever soms ingrijpen. Zo keurde de regering in 2022 een besluit goed waardoor grote bedrijven in het bestuursverslag moeten rapporteren over de ‘man-vrouw verhouding’ in de Raad van Bestuur, de Raad van Commissarissen en het hoger management. Daarbij geldt dat een derde van de functies ingevuld moet worden door vrouwen. Bedrijven moeten bovendien laten zien welke streefcijfers en bijbehorende plannen van aanpak ze hebben opgesteld om diversiteit in de (sub)top te vergroten.

Meer dan 50 jaar na de actie van de Dolle Mina’s worden vrouwen dus nog steeds zo ondervertegenwoordigd dat een dergelijk quotum nodig is.”

2. Waarom is diversiteit belangrijk?

“Kijk naar de samenstelling van de Nederlandse bevolking: 22% van de bevolking heeft volgens cijfers uit 2017 tenminste één ouder die niet in Nederland is geboren, tegenover 9% in 1972. Deze mensen moeten zich ook vertegenwoordigd zien in bedrijven en organisaties. En het gaat niet alleen om afkomst, maar ook om gender en taal.

"We weten dat diversiteit bijdraagt aan de creativiteit en innovatie in een organisatie. En door cognitieve diversiteit worden betere beslissingen genomen."

In Californië is zelfs een wet aangenomen waarbij de seksuele geaardheid van bestuurders voldoende gemixt moet zijn. Zo ver zal het in Nederland niet komen misschien, maar we weten wel dat divers samengestelde teams veel beter bijdragen aan de creativiteit en innovatie in een organisatie. Door cognitieve diversiteit worden betere beslissingen genomen.”

3. Dat wil iedere organisatie dan toch wel?

“Dat zou je denken. Aandacht voor diversiteit maakt je interessanter voor klanten, maar ook als werkgever. De roep om als organisatie een goede afspiegeling van de samenleving te zijn wordt ook steeds luider, of het nu gaat om geslacht, ras, etniciteit, et cetera. Niet alleen de samenleving vraagt erom: meer en meer zien we de financiële markten vragen om helderheid op dit punt van organisaties.

In de nieuwe eisen voor de jaarverslaggeving worden organisaties verder gevraagd om te rapporteren wat zij doen op het gebied van diversiteit, gelijkheid en inclusie. De wettelijke eis van 1/3 vrouwen in Nederland is eigenlijk nog bescheiden, als je het vergelijkt met de norm van 40% in Noorwegen. En voor een echte afspiegeling zou de norm rond de 50% moeten liggen. Dan hebben we het nog niet over andere diversiteit maatstaven gehad, die net zo belangrijk zijn. Denk weer aan afkomst, taal, opleidingsniveau etc.”

4. Verplichten helpt dus om slagen te maken?

“Dat is precies wat we in ons onderzoek meer duidelijk willen krijgen. We zien een enorme groei in de benoeming van historisch ondervertegenwoordigde groepen in de bestuurskamer. In 2021 was 72% van de benoemingen in de bestuurskamer in de Verenigde Staten uit deze groepen afkomstig. Maar als je werkt aan diversiteit vanuit de overtuiging dat het leidt tot betere, gebalanceerde besluitvorming, heeft het een ander effect dan als je je gedwongen voelt, of de buitenwereld het zo ziet.

"Als je werkt aan diversiteit vanuit de overtuiging dat het leidt tot betere, gebalanceerde besluitvorming, heeft het een ander effect dan als je je gedwongen voelt."

Het bestuur, de CEO, heeft hier een belangrijke rol. We weten al dat als hij of zij diversiteit echt belangrijk vindt, een bedrijf beter gaat presteren en betere werkomstandigheden gaat aanbieden. Uiteindelijk gaat het niet alleen om de CEO en de bestuurskamer, maar vooral om de werkvloer. Hier is nog nauwelijks onderzoek naar gedaan, terwijl werknemers het hart van elke organisatie zijn. De organisatie moet inclusief zijn en werknemers moeten zich welkom voelen. Organisaties moeten gelijke mogelijkheden voor ontwikkeling bieden en een goede afspiegeling van de samenleving zijn.”

5. Waarom is het nodig om in dit onderzoek te investeren?

“Omdat we er achter willen komen hoe ver we al zijn met diversiteit in Nederland en Europa en omdat we achter de gerapporteerde cijfers willen kijken. Net als greenwashing is ‘diversity washing’ inmiddels aan de orde van de dag.

Aan de hand van surveys, analyses van vergaderverslagen en andere vormen van dataverzameling, krijgen we een beeld van de werkelijke diversiteitsinspanningen van een organisatie en het beleid op het gebied van inclusiviteit. We zetten dit af tegen de resultaten van de organisatie, de manier van communiceren en de tevredenheid van werknemers en klanten. Uiteindelijk moet dat ons een beter beeld geven van dit zeer actuele thema. Waar kunnen organisaties leren van zowel ‘best practices’ als ‘failures’ van andere organisaties? Het zorgt ervoor dat bedrijven onderbouwd kunnen werken aan hun maatschappelijke relevantie en het belang van diversiteit beter kunnen waarderen.

Nyenrode heeft een goede uitgangspositie om expertise op dit punt te claimen. Juist onze academische aanpak in combinatie met een praktische oriëntatie, maakt dat we nieuwe inzichten direct kunnen inzetten voor organisaties. De maatschappij verwacht beweging van bedrijven en wij kunnen met dit onderzoek helpen om dat verantwoord te doen. Niet alleen met het oog op maatschappelijke relevantie, ook met het oog op een gezonde performance.”

Over Michael Erkens

Prof. dr. Michael Erkens is hoogleraar Corporate Reporting aan Nyenrode Business Universiteit. Hij maakt deel uit van het Nyenrode Faculty Expertisecenter Corporate Reporting, Finance & Tax. 

Erkens’ onderzoek werd onder andere gepubliceerd in de Journal of Accounting and Economics, Journal of International Business Studies, Accounting and Public Policy, en Accounting, Auditing and Control. Zijn onderzoek heeft tevens meerdere awards gekregen van onder andere de American Accounting Association en het Chinese Governmental Accounting Research Center.