De accountant waarschuwde niet, net als in 2008

De Signature Bank, een kleinere speler, ging eveneens failliet. De First Republic Bank is (voorlopig) gered omdat elf grote banken bereid waren om zo’n $30 mrd te injecteren. Buiten de Verenigde Staten zien we de erbarmelijke val van Credit Suisse, de laatste jaren vooral bekend vanwege schandalen en wanbeleid. Ralph Hamers, nota bene verdachte in een strafrechtelijk witwasonderzoek, is opeens een reddende engel geworden. Het kan verkeren.

Een recent artikel van Hoover Institution betoogt op basis van financiële parameters dat een kleine 200 Amerikaanse banken in de problemen kunnen komen. Hun probleem zit in de fair value van portefeuilles, waarin zich enorme (nog) ongerealiseerde verliezen bevinden. Ongerealiseerd, omdat de banken stellen die portefeuilles langdurig (tot einde looptijd) aan te houden, waardoor waardering op marktwaarde niet aan de orde is. Maar als de onzekerheid in de markten voortduurt, de rente doorstijgt, de onrust blijft en her en der een bankrun ontstaat, kan een situatie ontstaan dat liquiditeiten noodzakelijk zijn en portefeuilles moeten worden afgestoten om liquiditeiten vrij te maken. Inderdaad: tegen de dan geldende marktprijzen, die door de hogere rente lager zijn dan de boekwaarde. Ongerealiseerde verliezen worden dan alsnog gerealiseerd. Met als gevolg: nog meer reddingsoperaties, wat niet eindeloos en ongestraft kan doorgaan.

Zie bijvoorbeeld het rapport met actualiteitswaarde ‘Verloren krediet II’, van de parlementaire enquêtecommissie onderzoek financieel stelsel, dat casuïstiek en de noodzakelijke reddingsoperaties voor Fortis/ABN Amro, ING, Aegon en SNS Reaal treffend beschrijft. De commissie concludeert onder meer dat ‘in deze gevallen veel aandacht blijkt te zijn geweest voor commerciële kansen terwijl risico’s zijn onderschat.’ En dat risico’s in goede tijden worden onderschat en dat daarom ‘een stevig tegenwicht nodig is voor de zoektocht naar rendement.’

In een eerder parlementair onderzoek was de aandacht onder meer gericht op de rol van de accountant. Daaruit bleek dat financiële instellingen voor het uitbreken van de kredietcrisis vrijwel zonder uitzondering goedkeurende accountantsverklaringen kregen, wat voor de buitenwereld nauwelijks valt te begrijpen. De onderzoekscommissie vroeg zich dan ook terecht af wat de toegevoegde waarde van een goedkeurende accountantsverklaring is voor het beoordelen van de financiële gezondheid van een financiële instelling en van het systeem.

Een vraag die nog steeds uiterst relevant is. KPMG ondertekende de goedkeurende controleverklaring bij Silicon Valley Bank twee weken voordat toezichthouders ingrepen en de controle over de bank overnamen. Bij Signature Bank werd de handtekening, eveneens door KPMG, slechts 11 dagen voor het ingrijpen door de toezichthouder gezet. Volgens de Financial Times blijft KPMG achter de controlewerkzaamheden staan. Paul Knopp, ceo van KPMG-VS, stelt dat de accountant alle op het moment van het zetten van de handtekeningen bekende informatie in het accountantsoordeel had meegenomen. ‘But what you can’t know with certainty is what might happen after that audit report is issued’, aldus Knopp, die vervolgens wees op gewijzigde marktomstandigheden en onvoorspelbare reacties van bankklanten. Ik doe die woorden af als onzin.

De Silicon Valley Bank is niet failliet gegaan door veranderende marktomstandigheden, maar doordat er sprake was van een ongezonde bankbalans waarin de activa ‘onder water’ stonden. De ongerealiseerde verliezen op de obligatieportefeuille bedroegen ongeveer $15 mrd, tegenover een eigen vermogen van $13,7 mrd. Dat gevoegd bij stijgende rentes (en daarmee oplopende ongerealiseerde verliezen) zorgt voor een situatie van zwaar weer, waarin het logisch is dat klanten onrustig worden en geld weghalen.

Het moge duidelijk zijn waar ik voor sta: stevigere regulering voor de financiële sector, bijvoorbeeld als het gaat om de aan te houden kapitaalbuffers en het duidelijker rapporteren over fair value en de risico’s van (ongerealiseerde) verliezen. Maar ook steviger toezicht en accountants die geen knollen voor citroenen verkopen.