'Controller moet implicaties van data en digitalisering voor het verdienmodel snappen'

Prof. dr. Cokky Hilhorst, hoogleraar Business & IT aan Nyenrode Business Universiteit, gaf onlangs een keynote speech op de Nationale Controllersdag van ControllersMagazine over de digitale transformatie. ‘Controllers, denk er niet te licht over. De transformatie verandert jullie vak enorm.’

En nee, dat levert geen doemverhalen op zoals wel eens bij accountants werd verteld. Hun baan zou worden weg geautomatiseerd. Uit onderzoek van de universiteit van Oxford blijkt dat 33 procent van de werkzaamheden die financieel specialisten nu doen, door computers zal worden overgenomen. Finance gaat immers zelf digitaler werken. Hilhorst: ‘ERP-systemen, data-analyticstools, datavisualisatie, RPA, process mining… Controllers gaan meer en meer digitaal werken.’ Maar dat hoeft niet erg te zijn, stelt Hillhorst, docent van de opleiding Executive Master of Finance & Control (EMFC). ‘Tenslotte blijven de leukere taken over, zoals het creatieve denken, het interpreteren van complexe informatie met software of ondernemerschap.’

Extra tijd hard nodig

De extra tijd die de digitale transformatie oplevert hebben controllers hard nodig, want hij of zij krijgen nieuwe taken binnen de veranderende organisatie. In de EMFC-opleiding komt de digitale transformatie en deze nieuwe taken volop aan bod. ‘De controller kan op verschillende manieren van toegevoegde waarde zijn voor de digitaliserende organisatie. Bijvoorbeeld bij het mede vormgeven van nieuwe, op digitalisering gebaseerde businessmodellen. Die veranderen je inkomstenstromen en daar moeten controllers dus ook nauwgezet de vinger aan de pols houden.’

‘Rechtstreekse verbinding met de klant’

‘Vaak heeft of wil een organisatie in de digitale businessmodellen een rechtstreekse verbinding met de ‘eindklant’. Hilhorst neemt als voorbeeld Disney. Disney moest investeren in haar online streamingkanaal om de strijd aan te gaan met onder andere Netflix. Maar tegelijkertijd moest het door de coronalockdowns haar pretparken sluiten. Een controller ziet dan afnemende inkomsten én enorme investeringen. En veranderende structurele kosten. Zo lopen de IT- en loonkosten op omdat relatief dure technische mensen in dienst worden genomen. Dat brengt voor een organisatie, en dus voor de controller grote, lange-termijnonzekerheden met zich mee. Maar vanuit strategisch oogpunt moet het wel gebeuren, omdat de organisatie een direct kanaal naar de klant wil hebben.’

‘Het is voor de controller de kunst om iets van die onzekerheid weg te nemen door te kijken bij andere digitale verdienmodellen in de industrie, zoals bij digitale nieuwkomers, de digital natives. 

Leer van digital natives

Van verzekeraar Lemonade tot aan boodschappenbezorger Picnic, Hilhorst: ‘Ze zijn allemaal als digital natives begonnen. Met een blanco vel papier om vanuit digitaliseringsperspectief hun ideale verdienmodel uit te tekenen. Hun businessmodellen gaan over een groter volume eindklanten digitaal bedienen met kleinere marges. Om die marge te kunnen pakken, is dus massa nodig. Het is belangrijk om daar inspiratie op te doen voor de digitale transformatie van jouw organisatie. De meeste controllers werken immers niet bij digital natives. Hoe past het digitale businessmodel van jouw organisatie daarin? Bestaande organisaties hebben IT in huis die zo efficiënt en goedkoop mogelijk moet worden ingericht, waar operational excellence belangrijk is.’

‘Maar aan de klantzijde moet je juist investeren in innovatie en experimenteren om te zien wat wel en niet werkt,’ legt Hilhorst uit. ‘Dat zijn twee verschillende werelden die met elkaar verbonden moeten zijn. De financiële functie is daarbij cruciaal. 

Niet altijd affiniteit met ICT

‘Voor veel aankomende EMFC-studenten is het wennen’, stelt Hilhorst. ‘Ze hebben weinig affiniteit met ICT en niet-financiële data. Omdat wij overtuigd zijn dat de moderne controller niet meer zonder kan, helpen wij hen daarbij. Als student pas je de opgedane kennis onmiddellijk toe in je eigen praktijk. Zo ervaar je direct dat het werkt. En geen stress, je hoeft geen programmeur te worden, maar je moet snappen wat de implicaties van technologie zijn voor jouw bedrijf. Wat kunnen we met digitalisering en data? Waar liggen de kansen, risico’s en onzekerheden? Je moet daarbij openstaan voor de verandering die je ziet in jouw sector, maar ook voor de verandering in je eigen – al dan niet financiële – bedrijfsvoering. Daar heb je als controller een grote rol te vervullen.’

Ga niet langs de zijlijn wachten

‘Niet in de laatste plaats omdat je risico’s moet beheersen,’ geeft Hilhorst aan. ‘Als het bedrijf digitaal wordt, wat betekent dat dan aan bedreigingen voor mijn bedrijfsvoering? Hoe moet ik in control blijven over een gedigitaliseerd bedrijf? Is mijn organisatie  klaar om cyberaanvallen te weerstaan? Welke reputatierisico’s loop ik bij het gebruik van data en hoe voorkom ik die? Kortom, denk mee met onderwerpen als data governance, data privacy, cyber security, nieuwe rapportagesystemen en het vormgeven van de verandering in de business. Ga niet aan de zijlijn staan wachten en zorg dat je op de hoogte bent van de ontwikkelingen. ‘