Crisis zet eigenaar van familiebedrijf aan tot meer zelfreflectie rond bedrijfsoverdracht

De coronacrisis leidt bij eigenaren van familiebedrijven tot meer zelfreflectie over hun eigen opvolging. Dat blijkt uit onderzoek van accountancybureau RSM en Nyenrode Business Universiteit. Het is te beschouwen als een blessing in disguise. Bedrijfsopvolging is namelijk een taboe dat het midden- en kleinbedrijf jaarlijks zeker 6 miljard euro kost, stelt Roberto Flören, die aan Nyenrode de RSM-leerstoel ‘Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht’ bekleedt.

Nederland telt ongeveer 275.000 familiebedrijven, waarvan 86 procent twee tot tien medewerkers heeft (CBS, 2018). In het onderzoek ‘Corona en familiebedrijven’ werd de stelling ‘de huidige coronacrisis is voor mij persoonlijk aanleiding om eerder na te denken over mijn opvolging’ twee keer voorgelegd aan een onderzoekspanel van honderd ondernemers.

Het betrof in meerderheid eigenaren van grotere mkb-familiebedrijven. In april 2020 antwoordde slechts 8 procent hierop bevestigend. In juli 2020 was dit percentage al verdrievoudigd naar 24 procent. Waarschijnlijk sorteert de huidige lockdown een verder versterkend effect op de persoonlijke toekomstbespiegelingen van ondernemers. Flören: "Deze crisis blijkt een periode van bezinning. Ondernemers realiseren zich dat het leven minder maakbaar is dan gedacht.”

Onderschatting van het proces rond de bedrijfsoverdracht

Toch is dus nog altijd een ruime meerderheid van de ondernemers niet met het thema bedrijfsopvolging bezig. Dat geldt volgens Flören zelfs voor veel ondernemers die de pensioengerechtigde leeftijd naderen. Een van de redenen is onderschatting van wat er bij een bedrijfsoverdracht komt kijken. Nyenrode voerde in de periode 2015-2017 een uitgebreid onderzoek uit over (onder meer) bedrijfsopvolging in familiebedrijven. De belangrijkste uitkomsten zijn onverminderd actueel.

"Ten eerste onderschatten bedrijfseigenaren enorm de duur van een gemiddeld opvolgingstraject", zegt Flören. "Men denkt aan anderhalf jaar, terwijl het in de praktijk vijf tot zeven jaar duurt. Bijna de helft van de ondernemers start het traject dan ook te laat. Wanneer je alles in een veel te korte tijd moet regelen, worden keuzes ad hoc gemaakt, na minimale communicatie met de verschillende belanghebbenden."

6 miljard euro schade door slecht geregelde bedrijfsopvolging

Dat heeft negatieve gevolgen voor de bedrijfscontinuïteit en innovaties. "We hebben de jaarlijkse schade van slecht geregelde bedrijfsopvolgingstrajecten geraamd op 6 miljard euro. Dit is nog afgezien van de emotionele schade, bijvoorbeeld door verscheurde families. Er zijn voorbeelden te over van voormalig bedrijfseigenaren die thuis zonder de kinderen bij de kerstboom zitten, met een verwijtende blik van hun partner op de koop toe", aldus Flören.

Flören geeft nog een praktisch advies mee: "Ga als afzwaaiende ondernemer niet zelf knutselen en schakel vroegtijdig advies in, maar weet wel zelf wat je wil. Vaak is de huisaccountant de belangrijkste persoon bij het regelen van de bedrijfsoverdracht. Maar accountants zijn vooral gewend in cijfers en structuren te denken. Vaak zie ik dan constructies ontstaan die bedrijfseigenaren zelf niet aan hun familie kunnen uitleggen. Als de huisaccountant slim is, neemt hij een andere adviseur mee die gespecialiseerd is in het begeleiden van de meer emotionele kwesties van bedrijfsopvolging.”

Bedrijfsopvolging: geen ruimte voor excuses

Winnaars hebben een plan, verliezers een excuus. Flören laat geen ruimte voor excuses: "Het regelen van je opvolging is een belangrijke managementverantwoordelijkheid. Je ziet het einde van je loopbaan aankomen. Er is altijd wel een reden om er niet aan te beginnen: als het slecht gaat - misschien nu door de coronacrisis - ben je onmisbaar, als het goed gaat wil je er ‘juist nu’ bij blijven. Je moet voor jezelf nagaan wat jij eraan kan doen om het bedrijf goed over te dragen, binnen of buiten de familie."