Digitaal leiderschap: visie, snelheid en innovatie

Over leiderschap is veel literatuur te vinden. Soms met een hoog “beste-stuurlui-aan-wal-gehalte”. Over digitaal leiderschap is minder te vinden; het is dan ook een jongere term.  Wat is het en waarin verschilt dat van regulier leiderschap?

Ik zou zeggen; er zijn drie elementen in digitaal leiderschap. Om te beginnen is het een specifieke vorm van leiderschap van richting geven. Ten tweede is verandering of transformatie een element. Het voorspelbare derde element dat deze vorm van leiderschap toespitst, is digitalisering.

Waarin is dat nu anders dan leiderschap zoals we dat wel kennen? Waarom krijgt dat een apart hokje? Wat ik soms lees is dat dit leiderschap er is omdat “alles tegenwoordig digitaal gaat”, maar dat is wel erg makkelijk. We zitten in een digitale wereld en dan zou een leider vanzelf een digitale leider worden. Dat klopt niet. Ik denk dat er een paar zaken te vinden zijn om wat onderscheid aan te brengen.

Adequaat

Het eerste punt is snelheid. Leiden in een digitale wereld is gebaseerd op snelheid: de doorlooptijden zijn korter, de veranderingen heviger en volgen elkaar snel op. Dat betekent kortcyclisch sturen, snelle interacties en bijsturen. De wereld is VUCA (Volatile, Uncertain, Complex en Ambiguous), zo roepen we dan. Dat is zeer waar en met digitaal leiderschap weet je daar op in te spelen.

En dan het tweede element. Om die turbulentie in goede banen te leiden is visie nodig. De lange termijn moet helder zijn; waar gaan we heen? Hoe we daarheen gaan, gaan we nog zien.

Bij het reguliere leiderschapsbegrip vind ik daadkracht altijd al een belangrijk punt. Zie onder ander mijn boek: “Ga toch leidinggeven!” . Niet voor niets een uitroepteken in de titel: toe mensen, ga aan de gang! Voor digitale leiders geldt dat in nog sterkere mate doordat de kloksnelheid is verhoogd. Wat hier niet goed bij past zijn verbindende leiderschapsprofielen. Die zijn er volop en erg populair. Wat niet past zijn “verleiders” (die term wordt echt gebruikt!). Als er dynamiek is, is adequaat in termen van vlot beslissen, geboden.

Experimenteren en slim falen

Een volgend karakteristiek punt is innovatie. Meer dan bij regulier leiderschap gaat het hier om innovatie. Dat leidt tot een managementstijl die ruimte geeft aan experimenten en aan slim falen. Dat betekent dat ook onzekerheid een factor is: daar moet de digitaal leider mee om kunnen gaan. Bestaande zekerheden zijn weg en het belang van structuur is veel minder groot dan gebruikelijk.

De coronacrisis heeft de druk op de ketel verhoogd,  afwachten is geen optie. Om als organisatie te overleven is aanpassen en keuzes maken het dominante verhaal, survival of the fittest. En dat is niet diegene die goed getrained heeft in de sportschool, maar diegene die zich het beste weet aan te passen.

Morele grenzen

Daar komt zeker ook moreel leiderschap bij kijken. Kan de consumptie in de wereld doorgaan op het niveau (en de geografische verdeling) waarop dat zich bevond vóór de crisis? Of moeten we af en toe even kijken naar de 17 UN Goals, die over verantwoord gedrag gaan? Bij deze vragen kijk je naar een voorbeeld, naar een leidende en liefst inspirerende figuur. Als de verandering groot is, als er crisis is, is de acceptatie van leidershap ook groter. En ja, daar zitten natuurlijk morele grenzen aan. Dus: digitaal leiderschap is er, het blijft en het verdient een aparte plaats in iedere organisatie.