‘Het mag best schuren tussen ambtenaren en hun politieke bazen’

Publieke leiders staan vandaag de dag voor enorme opgaven. In een wereld die steeds complexer en onzekerder wordt, laten recente onderzoeken zien dat burgers steeds minder vertrouwen hebben in het vermogen van hun politici en ambtenaren om grote maatschappelijke problemen aan te pakken. Hoogleraar Bestuurskunde Zeger van der Wal pleit daarom voor meer moed, durf en lef in de ambtelijke arena. Een boodschap die hij ook uitdraagt als spreker van de masterclass Publiek Leiderschap aan Nyenrode Business Universiteit.

Zorgelijk. Zo omschrijft Van der Wal het dalende vertrouwen van burgers in de overheid. Maar hij ziet ook een oplossing. In zijn essay ‘Ambtelijke helden gezocht’ dat binnenkort verschijnt bij Boom Bestuurskunde, betoogt hij dat het tijd wordt voor een andere verhouding tussen ambtenaren en hun politieke bazen. Een verhouding waarbij ambtenaren op alle niveaus kritisch en inhoudelijk gezaghebbend advies formuleren en daarmee ook actief de boer op gaan. Onderdeel hiervan is ook dat zij meer dan voorheen zelf de interactie zoeken met burgers en bedrijven. “Ik merk dat ambtenaren niet altijd hun mond durven open te trekken uit vrees dat ze buiten spel worden gezet. Wat mij betreft mogen zij hun ruimte explicieter opeisen en dat mag best een beetje schuren.”

Zeven typen leiderschap

Om publieke leiders te ondersteunen in hun veranderende rol, wordt er aandacht geschonken aan zeven typen leiderschap. Het gaat daarbij om leiderschap op het gebied van communicatie, digitalisering, inclusiviteit, innovatie, ethiek, vooruitzien en samenwerking. Van der Wal legt uit met wat voor soort vragen de deelnemers binnenkomen. “Ik zie dat leiders vaak worstelen met de toenemende inspraak van burgers in publieke besluitvormingsprocessen. Enerzijds is de noodzaak evident, anderzijds is er de angst dat een paar stakeholders een plan kunnen traineren. Een plan waarover vaak lang en door verschillende experts is nagedacht.

Een ander voorbeeld is het dilemma van digitalisering. Naast de enorme mogelijkheden zijn er ook vraagstukken op het gebied van cybersecurity en privacywetgeving. Door middel van inspirerende lezingen, cases en reflectie op eigen praktijkvoorbeelden, geven we deelnemers handvatten om met dit soort maatschappelijke uitdagingen aan de slag te gaan.”

Van der Wal krijgt regelmatig de vraag of het wel realistisch is om alle zeven leiderschapskwaliteiten te verenigen binnen één persoon. “Leiderschap gaat niet alleen over de vaardigenheden en kennis waarover je zèlf beschikt, maar ook om de mensen die je om je heen verzamelt en de expertise die zij hebben. Dat neemt niet weg dat ik vind dat iedere leider die zichzelf serieus neemt, zou moeten beschikken over basale kennis op alle domeinen.”