Hoe kan je een gestructureerde stakeholdersdialoog organiseren?

Het Nederlandse ondernemingsrecht gaat uit van het ‘stakeholder model’. Van het bestuur van een onderneming wordt verwacht dat het de belangen van de stakeholders meeweegt in zijn beslissingen. Dit volgt al uit de wet en jurisprudentie, maar wordt ook nog eens benadrukt in de herziene Nederlandse Corporate Governance Code 2016.^[1]

Principe 1.1 daarvan bepaalt dat het bestuur een visie, en een hieraan gerelateerd beleid, moet opstellen en volgen. Het bestuur moet zich richten “op lange termijn waardecreatie van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming en weegt daartoe de in aanmerking komende belangen van de stakeholders”.

Bij ‘stakeholders’ dient men te denken aan de groepen en individuen die, direct of indirect, invloed uitoefenen op – of worden beïnvloed door – het behalen van de doelen van een onderneming. De Code noemt werknemers, aandeelhouders en andere geldschieters, leveranciers en klanten, en “andere stakeholders”. Die laatste groep bevat bijvoorbeeld consumenten, de publieke sector en het maatschappelijk middenveld (waaronder Ngo’s en belangenorganisaties).^[2]

Het is een prijzenswaardige gedachte dat het bestuur de belangen van stakeholders meeweegt in zijn besluitvorming, maar dan rijst de vraag hoe het bestuur al die belangen kan kennen. Werknemers en aandeelhouders hebben als interne stakeholders bepaalde wettelijke rechten om hun belangen aan het bestuur kenbaar te maken, terwijl financiers en andere contractspartners vaak op grond van het contract recht hebben om ter zake van specifieke onderwerpen met het bestuur in overleg te treden. Voor gemeenten en andere overheidsorganen is er soms een mogelijkheid tot overleg in het kader van een te verlenen of verleende vergunning. Echter, voor externe stakeholders, zoals consumenten, omwonenden, internationale supply chain partners en Ngo’s, is het lastiger om hun belangen met een ondernemingsbestuur te bespreken en te bereiken dat deze ook in de besluitvorming worden meegewogen.

Alhoewel een aantal Nederlandse beursfondsen en andere ondernemingen met regelmaat bijeenkomsten organiseren met stakeholders, zijn er niet veel voorbeelden van een structurele dialoog. Een geformaliseerde stakeholdersdialoog geeft invulling aan het Nederlandse stakeholdersmodel. In deze context is de ‘stakeholder governance theory’ van belang, omdat deze de positieve waarde voor de onderneming benadrukt van een actieve en regelmatige betrokkenheid van stakeholders benadrukt.^[3] Daarnaast geldt dat de participatie van stakeholders een belangrijk kenmerk is van social enterprises. Daarom is het ook voor hen relevant om na te gaan in welke vorm dit georganiseerd kan worden.

Voor Nederlandse vennootschappen zijn er (ten minste) twee mogelijkheden om externe stakeholders actief te betrekken in de corporate governance. De eerste is door het instellen van een bijzonder orgaan waarin bepaalde (categorieën van) stakeholders zijn vertegenwoordigd – de ‘raad van stakeholders’. Hieraan kan bijvoorbeeld het recht worden toegekend om informatie op te vragen en/of gehoord te worden ten aanzien van (bepaalde) onderwerpen of voorgenomen besluiten, alsook het recht om een niet-bindend advies te geven aan het bestuur.[4]

De tweede mogelijkheid is om prioriteitsaandelen uit te geven, uitgerust met bijzondere rechten,[5] zoals het doen van een bindende voordracht voor de aanwijzing van een bestuurder en het recht van instemming ten aanzien van bestuursbesluiten betreffende de kernactiviteiten van de onderneming. De vergadering voor houders van prioriteitsaandelen functioneert net als de algemene vergadering als een orgaan van de vennootschap.[6] Familiebedrijven maken geregeld gebruik van deze mogelijkheid om als familie invloed te kunnen blijven uitoefenen op het management.[7] Indien een vennootschap externe stakeholders formeel wil betrekken bij haar besluitvorming, kan zij één prioriteitsaandeel, of meerdere prioriteitsaandelen, uitgeven aan een stichting. Door externe stakeholders of hun vertegenwoordigers te laten deelnemen in het stichtingsbestuur, verkrijgen de stakeholders invloed op het beleid van de vennootschap.^[8]

Voor verdere informatie: raadpleeg het artikel van Aalt Colenbrander en Tineke Lambooy in Juridisch Up To Date, 2017/115 d.d. 3 oktober 2017, Nieuwsoverzicht.