Hoe voorkom je machtsmisbruik bij controllers?

Machtsmisbruik

En als controllers macht hebben dan moeten zij zelf en moet zeker ook hun omgeving op hun hoede te zijn voor machtsmisbruik. Zoals in alle gevallen alarmbellen moeten gaan rinkelen als mensen (veel) macht hebben. Zijn er voldoende tegenkrachten (countervailing power) voor de controllers aanwezig? Moeten de controllers zich verantwoorden aan een kritisch gehoor? Macht zonder gezonde tegenkracht en zonder goed uitgevoerde verantwoording laat gemakkelijk misbruik ontstaan. Denk aan – extreem – de situaties van misbruik zoals gerapporteerd door #MeToo, zoals door priesters en paters in de Katholieke kerk, zoals door ouderejaarsstudenten bij de ontgroening in studentenverenigingen, zoals door (financiële) bestuurders van diverse woningcorporaties, zoals door – naar het zich laat aanzien – het bestuur van Imtech.

Tegenkracht en verantwoording

Het zijn (vrijwel) allemaal situaties waar sprake is van veel macht zonder controle op de macht: er zijn geen tegenkrachten en/of er is geen verantwoordingsorgaan dat kritische vragen stelt. En dan zijn controllers net gewone mensen: ze komen in de verleiding om hun macht te misbruiken (‘de gelegenheid die de dief schept’). Je moet dan als controller sterk in je schoenen staan om je macht niet te misbruiken. Daarnaast weten machthebbers (soms dus ook controllers) nu en dan een situatie te creëren waarin tegenkrachten misschien wel aanwezig zijn maar feitelijk niet functioneren. Of een situatie waarin de persoon die verantwoording aflegt eigenlijk machtiger is dan de personen aan wie verantwoording wordt afgelegd. Dat is niet meer gebruik maken van de situatie maar bewust een machtspositie creëren met de bedoeling er misbruik van te maken.

Hoe het risico te verminderen?

Daarom: wees zowel als controller als verantwoordelijke attent op situaties van buitensporige machtsvorming. Voorkom dat er situaties ontstaan van machtsvorming zonder tegenkrachten of zonder goede verantwoording. Ook controllers maken er dan gemakkelijk misbruik van. Controllers zijn net mensen.