"Innovatie stagneert als je blijft vasthouden aan het oude bekende"

Ken je dat gevoel dat je liever blijft doen wat je altijd al deed, ook al weet je dat verandering beter zou zijn? Dit fenomeen wordt de status quo bias genoemd: de menselijke neiging om te blijven kiezen voor het veilige bekende, zelfs als er betere alternatieven zijn. Deze bias zit diepgeworteld in onze psychologie en cultuur. Het speelt niet alleen in ons persoonlijke leven, maar ook binnen organisaties, waar het vasthouden aan oude structuren en processen innovatie in de weg staat. Maar waarom doen we dit eigenlijk? En belangrijker nog: hoe kunnen we deze gewoonte doorbreken?

De psychologie achter de status quo bias

Mensen zijn van nature risicomijdend. Verandering brengt onzekerheid met zich mee en ons brein interpreteert die onzekerheid vaak als een gevaar. William Samuelson en Richard Zeckhauser beschreven dit fenomeen al in 1988: we hebben de neiging om keuzes te maken die aansluiten bij de huidige situatie, ook als er betere opties zijn.

Deze bias is deels een overlevingsmechanisme. Voorzichtigheid hielp onze voorouders te overleven. Maar in de moderne werkomgeving, waar verandering juist essentieel is voor groei, kan deze neiging tot terughoudendheid leiden tot stagnatie. We houden vast aan wat we kennen omdat het comfortabel voelt, terwijl vooruitgang vaak betekent dat we als professional of leider risico’s moeten nemen.

Hoe de status quo bias organisaties tegenhoudt

Binnen organisaties kan de status quo bias rampzalige gevolgen hebben. Vaak blijven bedrijven vasthouden aan verouderde processen, simpelweg omdat ze ooit succesvol waren. Dit is vooral problematisch in tijden van crisis, wanneer flexibiliteit en innovatie nodig zijn.

De bias wordt vaak gevoed door conformisme. In mijn boek ‘Rebelleren moet je faciliteren’ bespreek ik hoe conformistisch gedrag al op jonge leeftijd wordt aangeleerd. Vanaf de schooltijd wordt van ons verwacht dat we regels volgen en niet buiten de lijntjes kleuren. Dit patroon zet zich later voort in het bedrijfsleven. Werknemers worden beloond voor het volgen van de status quo en niet per se voor hun innovatieve ideeën.

Bovendien creëert de status quo een vicieuze cirkel: zolang alles ‘goed genoeg’ lijkt, stellen we onszelf geen kritische vragen. Dit leidt tot minder creativiteit, minder innovatie en uiteindelijk een zwakkere concurrentiepositie.

De gevaren van stilstand

In een wereld waar markten, technologie en klantbehoeften voortdurend veranderen, is stilstand achteruitgang. Bedrijven die niet meegaan in de tijd, worden ingehaald door flexibele concurrenten. Daarnaast kan het vasthouden aan het oude een angstcultuur creëren: als fouten maken wordt gezien als falen in plaats van als een leermoment, durven medewerkers minder snel nieuwe ideeën te delen.

Het doorbreken van de status quo bias

Een eerste stap om de status quo bias te doorbreken, is bewustwording. Leidinggevenden en medewerkers moeten erkennen dat hun voorkeur voor het bekende vaak irrationeel is. Daarna kunnen we experimenteren met kleine veranderingen en de impact daarvan evalueren.

Daarnaast is het cruciaal om een cultuur te creëren waarin experimenteren en het nemen van risico’s wordt aangemoedigd. Fouten moeten niet worden afgestraft, maar gezien worden als een essentieel onderdeel van innovatie. Het in twijfel trekken van de status quo blijkt vaak de katalysator voor groei.

Inspirerende voorbeelden van verandering

1. Google is een bekend voorbeeld van een organisatie die innovatie aanmoedigt door medewerkers 20% van hun tijd te geven om aan eigen projecten te werken. Dit stimuleert out-of-the-box denken en doorbreekt de dagelijkse routines.
2. Netflix begon als een DVD-verhuurservice, maar het bedrijf koos ervoor om de status quo te doorbreken en zich volledig te richten op streaming, iets wat toen revolutionair was. Deze beslissing om te innoveren, ondanks het succes van hun oorspronkelijke model, heeft ervoor gezorgd dat Netflix nu een wereldleider is in entertainment.
3. Toyota introduceerde het concept van ‘Kaizen’, wat staat voor continue verbetering. Medewerkers worden aangemoedigd om altijd te zoeken naar manieren om processen te verbeteren, zelfs als ze al goed werken. Dit heeft geleid tot efficiëntere productieprocessen en een sterkere concurrentiepositie.

Echte groei begint wanneer we durven los te laten

Wil je de status quo doorbreken? Begin klein. Pas kleine, dagelijkse processen aan en bouw daarop verder. Beloon werknemers die met nieuwe ideeën komen en durf af en toe het onbekende te omarmen. De status quo kan comfortabel lijken, maar echte groei begint wanneer we durven loslaten en nieuwe wegen inslaan.