‘Inspirerend leiderschap in turbulente tijden’

Hoe leid je één van de grootste luchtvaartbedrijven van Europa door de meest heftige crisis in jaren? Welke rol speelt teamwork voor een individueel topsporter bij het winnen van drie Olympische gouden medailles? En hoe krijg je een ter dood veroordeelde gevangene na twintig jaar op borgtocht vrij? Studenten en alumni van Nyenrode Business Universiteit kregen antwoord op deze vragen tijdens drie Inspiration Talks, ter ere van het 75-jarig bestaan. KLM-president en CEO Pieter Elbers, drievoudig Olympisch zwemkampioen Pieter van den Hoogenband en strafrechtjuriste Merel Pontier deelden hun inspirerende levensverhaal, waarna deze sprekers met een academicus van Nyenrode het gesprek aangingen. Drie inspirerende verhalen met één gemeenschappelijk thema: leiderschap.

Crisismanagement en vooruitdenken

Dat Pieter Elbers de aftrap van deze Talks - begeleid door Désirée van Gorp, hoogleraar International Business - verzorgt is geen toeval, met KLM-oprichter Albert Plesman als één van de founding fathers van Nyenrode. Elbers schetst in korte tijd een helder en overzichtelijk beeld van de ontwikkeling en de toekomstvisie van het pionierende KLM, wat de enorme impact van de coronacrisis des te duidelijker voelbaar maakt; in drie maanden tijd verloor het bedrijf zeker 90 procent van zijn passagiersvervoer. Van een leider vraagt zo’n crisissituatie om een goede structuur en snelle besluiten, duidelijke communicatie en een combinatie van empathie en daadkracht, zo luidt Elbers’ antwoord op de eerste vraag uit de zaal. “Bedrijfsmatige besluiten neem ik vooral op basis van ratio en cijfers, in communicatie doe ik dat vooral op intuïtie. Ik denk dat zo dicht mogelijk bij jezelf blijven de kern is van leiderschap. Uiteindelijk moet je als leider ergens voor staan en dat uitdragen.”

Door enerzijds te focussen op crisismanagement en anderzijds perspectief te creëren voor de toekomst, wist KLM de coronacrisis door te komen. Wat Elbers op het gebied van leiderschap meeneemt uit deze periode, is het nemen van snelle besluiten en het volgen van ideeën uit de hele organisatie. “Je bereikt als bedrijf meer wanneer je jouw mensen mobiliseert om zelf met suggesties te komen, dat hebben we de afgelopen periode wel gezien binnen KLM. Er was in deze onzekere tijd meer ruimte om die ideeën te volgen. Ik hoop dat dat in de toekomst beklijft.”

Topsport is teamsport

Toen hij als achttienjarige jongen tot twee keer toe vierde werd op zijn eerste Olympische Spelen, besefte Pieter van den Hoogenband dat hij als individuele sporter een team om zich heen nodig had om verder te komen. In zijn Talk, begeleid door Pascale Peters, Hoogleraar Strategisch HRM, legt van den Hoogenband een inspirerende link tussen zijn aanpak als chef de mission van het Nederlandse Olympische team in Tokyo en zijn zwemcarrière. “Ik heb me vijftien jaar lang de schompes getraind om tijdens de Spelen in Beijing uiteindelijk vijf seconden sneller te zwemmen dan tijdens mijn eerste internationale wedstrijd. Dat kan alleen met pure passie voor de sport en door gedegen samen te werken met een topteam.”

Zijn focus als chef de mission lag dan ook op het versterken van het teamgevoel van alle Nederlandse sporters. Drie belangrijke elementen daarbij waren het houden van focus op de sport in de onzekere coronatijd, het vergroten van de onderlinge betrokkenheid en het geven van vertrouwen. “Het was aan mij om de omstandigheden te creëren waarin zij als een team konden opereren. Van een leider vraagt dat soms om moeilijke keuzes, zoals het vervangen van een ervaren topsporter die weigert samen te werken door twee jonge talentvolle teamplayers. Daardoor kreeg de groepsdynamiek zo’n impuls, dat wij als team vele malen beter konden presteren. Als leidinggevende moet je die processen goed bewaken en tegelijkertijd naar je eigen rol blijven kijken; kan ik nog steeds leveren wat ik nodig acht?” Is een mens dan vooral een individu of gemaakt om in teams te opereren, klinkt een vraag vanuit de zaal. De ex-topsporter kiest stellig voor het laatste. “Ik geloof heilig in de kracht van samenwerken. Iedere topprestatie is een teamprestatie, daar ben ik van overtuigd.”

Maatschappelijk verschil maken

Die persoonlijke overtuigingen maken in leiderschap vaak het verschil, zo blijkt ook uit het verhaal van strafrechtjuriste Merel Pontier. Tijdens haar livestream vanuit haar woonplaats Texas toont zij aan wat je op het gebied van maatschappelijk leiderschap kan bereiken wanneer je volgt waar je in gelooft. Pontier vertelt over de onwaarschijnlijke omstandigheden in Texas, de staat waar ruim dertig procent van alle executies in heel Amerika plaatsvindt. Acht jaar geleden besloot zij naar aanleiding van een documentaire contact te zoeken met de ter dood veroordeelde Texaan Clinton Young, die in death-row wachtte op zijn executie en nooit een kans had gehad op een eerlijk proces. Ze besloot hem bij te staan en verhuisde in 2016 naar Texas om zich daar in te zetten voor hem en andere ter dood veroordeelden.

In januari dit jaar gebeurde datgene waar niemand in geloofd had: Pontier kreeg Young op borgtocht vrij, als eerste death-row gevangene ooit. Die inzet kostte haar tijd, geld en enorm veel kritiek vanuit Texas op haar aanpak, maar de voldoening is groot. “Ik heb altijd gedaan wat ik dacht dat goed was, waar ik in geloofde”, vertelt ze Sacha Spoor, docent Bedrijfsethiek en Integriteitmanagement, die dit gesprek met haar voert. “Het enige dat je nodig hebt om je dromen te bereiken, is motivatie, mindset en focus. We zijn zo enorm bevoorrecht in Nederland. Ik vind dat we iets terug mogen doen voor de wereld en onze kwaliteiten, kennis en kunde in kunnen zetten om andere mensen te helpen.” Live publiek ontbrak bij deze talk, maar menig aanhoorder thuis zal stil zijn geweest van haar verhaal.