Lelijk in de luier, mooi in de sluier?

Eind 2022 werd bij het ministerie van Economische Zaken de actualisatie van de Nederlandse Corporate Governance Code gepresenteerd. Ondanks positieve geluiden over de Code, neemt ook de kritiek erop toe. Zo zou de Code in toenemende mate fungeren als een voorportaal van het recht en daarmee bijdragen aan de verdergaande juridisering van het debat over Corporate Governance. Ook is er discussie over de vraag of de Code, oorspronkelijk vooral gericht op financiële verslaglegging, verbreed moet worden met ESG-thema’s.  

Jeroen Veldman, hoogleraar Corporate Governance aan Nyenrode Business Universiteit en als kerndocent betrokken bij het ESG Innovation Institute, schetst de context van de Code en beschouwt haar toekomst.

Verbreding van de Code

Gegeven de bijzondere rol van de Code in het Nederlandse institutionele stelsel is de toenemende discussie hierover van belang. Een belangrijk discussiepunt heeft betrekking op de verbreding van de Code. Oorspronkelijk was deze gericht op financiële verslaglegging ten behoeve van financiële actoren, maar door de verschuiving naar duurzame langetermijnwaardecreatie, diversiteit & inclusie en cultuur en een bredere discussie over de rol van Environmental, Social en Governance (ESG) thema’s, speelt de vraag of de Code wellicht te ‘woke’ is geworden.

Het is correct dat de Code sinds haar eerste invoering behoorlijk is verbreed. Maar als we de maatschappelijke ontwikkelingen bezien, is het wellicht niet de vraag of de Code te woke is, maar eerder of de ontwikkeling van het debat niet veel te langzaam gaat. Een issue als lange termijn waardecreatie werd pas serieus ter hand genomen na zeer grote economische kosten en maatschappelijke druk, volgend op de crisis van 2008. Een onderwerp als diversiteit & inclusie (D&I) werd pas echt opgepakt nadat er een verplicht quotum werd ingevoerd. En zelfs een issue als klimaatverandering, dat al sinds de publicatie van het rapport van de Club van Rome - nu vijftig jaar geleden - op de maatschappelijke agenda staat, lijkt pas met de invoering van de Green Deal een serieus agenda-onderwerp te worden in de governance praktijk.

Juridisering van het Corporate Governance-debat

Dan is er de discussie over de rol van de Code in de juridisering van het Governance-debat. Omdat de Hoge Raad- en Ondernemingskamer jurisprudentie vormgeven met verwijzing naar de opvattingen in de Code, leeft bij sommigen de opvatting dat de uitbreiding van de Code een risico met zich meebrengt van toenemende juridisering en mogelijk ook aansprakelijkheid.

In dit kader is het van belang om te benadrukken dat de Code een weerslag vormt van het bredere maatschappelijke debat rondom Corporate Governance. De Code is de aangewezen plaats waar het debat over ‘goede’ Governance plaatsvindt, en waar in samenspraak met alle betrokken partijen tentatief en incrementeel nieuwe oplossingsrichtingen uitgeprobeerd worden. Juist als ‘voorgeborchte van het recht’ maakt zij het mogelijk om te experimenteren met de omgang met maatschappelijke discussies. Afhankelijk van hoe zo’n experiment uitpakt, kunnen thema’s weer verdwijnen of juist ‘promoveren’ naar andere institutionele kaders.

Wijzen naar de Code als bron van juridisering gaat daarom voorbij aan de onderliggende oorzaken voor die juridisering: enerzijds de snel toenemende maatschappelijke druk op thema’s als duurzaamheid, diversiteit & inclusie en cultuur en anderzijds de te langzame ontwikkeling en implementatie van voldragen oplossingen op deze thema’s in de theorie en praktijk van Corporate Governance.

Positieve geluiden

De wijze waarop de Corporate Governance Code functioneert en is ingebed in het Nederlandse institutionele landschap sluit goed aan bij het Nederlandse ‘polderen’ en heeft er steeds voor gezorgd dat nieuwe thema’s proactief in het Corporate Governance debat zijn geïntroduceerd. Het feit dat de Nederlandse Code in internationaal opzicht vooroploopt met betrekking tot deze thema’s, biedt een duidelijke meerwaarde in het licht van de omgang met aankomende EU-wetgeving.

Het volledige artikel, zoals gepubliceerd in Goed Bestuur & Toezicht, is hier verkrijgbaar.