De opkomst van werk-ecosystemen binnen 3N-organisaties

Kort na de wereldwijde uitbraak van COVID-19 werd duidelijk dat het verborgen ‘menselijk potentieel’ een cruciale schakel is bij het (over)leven in een wereldwijde pandemie. Immers mensen werden ‘gedwongen’ om ingesleten gewoonten en gedrag aan te passen en zich opnieuw uit te vinden. Dit alles om te kunnen floreren in ‘the new era of life and work’. Vanwege wereldwijde lockdowns werden mensen van de ene op de andere dag uitgedaagd om tussen virtueel en fysiek, thuis en op kantoor, hybride en op afstand te laveren en te presteren. Door een snelle opeenvolging van crises op het gebied van economie, gezondheid, klimaat, energie en vertrouwen heeft de onzekerheid over de toekomst een extreem niveau bereikt. Het adagium ‘manage the damage’ in het hier en nu werd alom dagelijks toegepast. Al snel rezen de volgende vragen: Wanneer wordt alles weer normaal? Is ‘het nieuwe normaal’ wel goed genoeg? Of is ‘normaal’ iets uit het nabije verleden en zal dit als zodanig nooit meer terugkomen? Wanneer niets meer normaal is, is de uitdaging om de toekomst met een frisse blik tegemoet te treden door een toekomstgerichte ‘frictionless mindset’ aan te wenden. 

Wat is ‘Next’?

De wereldwijde pandemie heeft binnen organisaties structurele problemen en nieuwe uitdagingen blootgelegd. Met name ‘close-interaction’-organisaties met een kenmerkende werkcultuur van ‘in onze organisatie werken we allemaal op een gezamenlijke werkplek’, werden zwaar geraakt. Iedereen die thuis moest werken, was in werkelijkheid vaak ‘home alone’. Wel met partner, gezin etc., maar zonder collega’s. Op digitaal vlak (Zoom, Teams, Skype etc.) was er van alles uit de kast gehaald om ‘next normal’ met elkaar te kunnen communiceren, zodat er toch nog wat gewerkt kon worden. Nu heeft de coronacrisis het aantal fysieke interacties met familieleden, met collega’s op het werk en in de samenleving sterk verminderd. Tegelijkertijd is in de digitale werkelijkheid de virtuele aanwezigheid en grensoverschrijdende samenwerking van mensen in verschillende tijdzones sterk verbeterd. Ook is duidelijk geworden dat zelfs als zaken weer snel normaal zouden worden, de impact van de COVID-19 pandemie blijvende sporen zou nalaten op het reilen en zeilen van organisaties en met name op het gebied van organisatieontwerp[ii].

Your work ecosystem is where you are

Zodra er vooruitgang is geboekt met de wereldwijde uitvoering van vaccinatieprogramma's, gloort er een post-corona toekomst aan de horizon. Verwacht wordt dat veel 3N (Next Never Normal)-organisaties de verschuiving zullen omarmen naar een niet-op-afstand (‘no remote’), hybride (een mix van werken op locatie en op afstand: ‘hybrid-remote’) en/of strikt op afstand (‘strictly remote’) ingericht organisatiemodel (zie figuur 1).

Figuur 1. Tien stadia van werken op afstand[iii]

In de wereld van 3N-organisaties zullen (kantoor)werkplekken opnieuw worden uitgevonden en ontworpen. Deze worden veilig ingericht om mensen fysiek en virtueel met elkaar te verbinden en met elkaar te laten samenwerken. Nu flirten organisaties al sinds de 70'er en 80'er jaren met het werken op afstand. In 1985 stelden de auteurs Philip J. Stone en Robert Luchetti bijvoorbeeld dat bij het ontwerpen van (kantoor) werkplekken rekening moest worden gehouden met het concept van wat de futurist Alvin Toffler ‘electronic cottages’ noemde. In dit soort (thuis)kantoren “is a white-collar office employee connected through a computer to the office so that he or she can work from home[iv].'” In die tijd werd dit beschouwd als een waardevolle visie op het kantoor van de toekomst. Het artikel was dan ook getiteld ‘Your office is where you are[v]’. In 2020, 35 jaar later, is de belofte om kantoorwerk volgens het concept ‘Your office is where you are’ te organiseren en in te richten werkelijkheid geworden.

Werk-ecosysteem: Work & Life From Anywhere (WLFA)

Het werken en leren op afstand tijdens de coronacrisis heeft ons ervan bewust gemaakt dat een ‘kantoor op één werkplek’ niet langer nodig is en de beperkingen van het fysieke kantoor kunnen worden overwonnen. Immers, werk is wat we doen, niet waar we het doen[vi]. Een kantoor(werkplek) kan worden beschouwd als een ruimte (‘space’) binnen een ecosysteem[vii]. Een werk-ecosysteem[viii] is een netwerk van met elkaar verbonden (werk)ruimten waarbij door menselijke bijdragen voldoende resultaten worden gegenereerd die toegevoegde waarde opleveren. Binnen 3N-organisaties wordt ‘werk en leven’ dan ook niet langer als gescheiden en in concurrentie met elkaar gezien, maar eerder in harmonie[ix]. In een post-COVID-19 wereld is leven werk; werk is leven-Work & Life From Anywhere (WLFA). Door mensen in staat te stellen via ‘werk-leven harmonisatie’ hun eigen (nieuwe) manieren van werken en leven in het werk-ecosysteem in te vlechten zal uiteindelijk meer duurzame waarde worden gegenereerd voor het eigen personeel, platformwerkers, kluswerkers, ZZP’ers, contractwerkers, klanten, cliënten en andere relevante stakeholders van een organisatie. Tenslotte is het van belang oog te hebben voor de voor- en nadelen van niet-op-afstand (‘no remote’), hybride (een mix van werken op locatie en op afstand: ‘hybrid-remote’) en/of strikt op afstand (‘strictly remote’) werken (zie figuur 1). Wat werkt voor de ene persoon, het ene team of zelfs de ene organisatie werkt soms niet voor de andere. Hierbij is van belang dat het lerend-en presterend vermogen en het succes van werk-ecosystemen kwalitatief en kwantitatief in kaart wordt gebracht.

[i] Bryant, A. (2020) The lasting impact of 2020 on leadership. Strategy & Business, October 12 retrieved from  https://www.strategy-business.com/blog/The-lasting-impact-of-2020-on-leadership?gko=1d3d8  
[ii] Foss, N.J. (2021). The impact of the COVID-19 pandemic on firms’ organizational designs. Journal of Management Studies, 58(1) 270 -274.
[iii] Gitlab (2021) The remote playbook from one of the world largest all remote companies. Retrieved from https://www.coursehero.com/file/68409096/Gitlab-ebook-remote-playbookpdf/
[iv] Stone, P. J., & Luchetti, R. (1985). Your office is where you are. Harvard Business Review  63(2) 102 – 117. [p.116]
[v] Stone, P. J., & Luchetti, R. (1985). Your office is where you are. Harvard Business Review  63(2) 102 – 117.
[vi] Wahi, N. et al.(2020). The future of work, part one: Work us an ecosystem. Retrieved from https://www.hksinc.com/our-news/articles/the-future-of-work-part-one-work-is-an-ecosystem/
[vii] Kapoor, R. (2018). Ecosystems: broadening the locus of value creation. Journal of Organization Design, 7(1), 1-16.
[viii] Wahi, N. et al.(2021a) The future of work, part two: Eight Characteristics of effective work ecosystems. Retrieved from: https://www.hksinc.com/our-news/articles/the-future-of-work-part-two-eight-characteristics-of-effective-work-ecosystems/
[ix] Cambon, A. (2021). From separation to harmonization: The evolving work-life dichotomy. HR Leaders Monthly (March), 24 – 27. [p.27].