China’s stimuleringspakket gedurende de COVID-19 crisis

De gevolgen van COVID-19 zijn dramatisch voor de economische groei. Op 2 februari van dit jaar heeft Nyenrode een bericht gepubliceerd over de impact van het virus op de kortetermijn groei in China en de rol van de overheid. Mijn verwachting toen was dat de Chinese overheid snel zou reageren met een groot stimuleringspakket. De Chinese overheid heeft inderdaad snel gereageerd, maar met een totaalpakket aan maatregelen die kleiner is dan ik had verwacht.

In lijn met andere landen kiest de Chinese overheid eveneens voor een combinatie van extra uitgaven en verlaging van belastingen. Zo zijn bijvoorbeeld restaurants en hotels vrijgesteld van btw en ontvangen werklozen een hogere uitkering. Ook wordt directe steun gegeven aan bedrijven in de gezondheidssector en publiek transport. Net zoals in de Europese landen worden ook veel garantiestellingen door de Chinese overheid afgegeven. De staat garandeert terugbetaling van risicovolle leningen die in deze periode door banken worden verstrekt aan het midden- en kleinbedrijf.

Het Chinese stimuleringspakket geeft een interessant doorkijkje in wat de autoriteiten belangrijk vinden. Ik denk dat drie keuzes met betrekking tot het huidige stimuleringsmaatregelen interessant zijn:

Het stimuleringspakket is relatief laag
Het stimuleringspakket wijkt af van de getroffen maatregelen in2008-2009
Economische groei staat niet meer centraal

Het stimuleringspakket is relatief laag

Als reactie op de effecten van de financiële crisis in 2008 investeerde de Chinese overheid 458 miljard euro in de economie. De achtergrond was duidelijk: het (verder) inzakken van de vraag in de economie voorkomen waardoor de groeidoelstelling slechts voor even moest worden losgelaten. De groei daalde naar 6,5%; laag in historisch perspectief, maar naar westerse maatstaven nog steeds extreem hoog. De geringe daling van de groei betekende ook dat de algemene groeidoelstelling van het vijfjarenplan werd gehaald. Deze financiële injectie in 2008 en 2009 kwam overeen met bijna 14% van het Chinese BBP in dezelfde twee jaren. Deze stimulering staat in schril contrast met de extra overheidsuitgaven en belastingverlagingen die de Europese landen (en de Verenigde Staten) hebben doorgevoerd in 2008 en 2009. Het totale stimuleringspakket in de Westerse landen bleef onder de 3% van het BBP.

Nu zien we het omgekeerde. Hoewel in absolute bedragen het Chinese investeringspakket een van de grootste ter wereld is, is het relatief laag ten opzichte van haar BBP. De Chinese overheid is terughoudend met het verstrekken van gratis geld, omdat de nadelen van het enorme stimuleringspakket uit 2008-2009 nog jaren voelbaar waren in de Chinese economie. We zagen een sterk oplopende schuldenberg waardoor noodzakelijke binnenlandse investeringen, zoals de opbouw van een welvaartsstaat, onder druk kwamen te staan. De extra uitgaven leidden niet alleen tot een toename van de overheidsschuld, maar vooral ook in een toename van de schuld bij het bedrijfsleven; met name staatsbedrijven. Ook leidde de enorme toename van liquiditeit tot inflatoire tendensen en oververhitting op bepaalde markten. Denk bijvoorbeeld aan het snel oplopen van de huizenprijzen.

Het stimuleringspakket wijkt af van de maatregelen uit 2008-2009

De extra overheidsuitgaven in 2008-2009 waren vooral gericht op de basisinfrastructuur zoals wegen, treinen en bruggen. Hierin speelden staatsbedrijven een prominente rol; zij hadden een doorgeefluikfunctie om de gelden verder in de economie te verspreiden zodat de werkeloosheid niet te ver zou oplopen. In de periode rondom 2008 was er weliswaar al aandacht voor efficiency en innovatie als nieuwe groeidrijvers, maar een groot deel van de Chinese economie was in staat te groeien door meer arbeid en kapitaal in het productieproces te gebruiken. De traditionele groeidrivers werkten nog, ondanks eerste signalen van arbeidsschaarste en afnemende meeropbrengsten bij nieuwe investeringen.

Nu, 12 jaar later, is de groeistrategie sterk veranderd. Er is veel meer aandacht gekomen voor innovatief gedrag, sociale gelijkheid en duurzaamheid. Dit vertaalt zich ook in de keuzes van het huidige stimuleringspakket. De huidige investeringen zijn gericht op ondersteuning van de hightech duurzaamheidsindustrie, binnenlandse diensten en nieuwe infrastructuur zoals big datacenters, 5G netwerk en de noodzakelijke infrastructuur voor elektrische auto’s. Dit zijn investeringen om op middellange termijn de transitie te kunnen maken van laagwaardige industriële productie naar een hightech en diensten gedreven economie; het zijn maatregelen die de aanbodkant herstructureren en zijn minder gericht op het in standhouden van de vraag.

Economische groei staat niet meer centraal

De gedachte is dat de huidige COVID-19 crisis bestaande trends laat versnellen. Denk bijvoorbeeld aan het vergaderen via Teams of de verdere uitrol van online shopping. Ook de al ingezette trend van het dichter bij huis ontwikkelen van een internationale supply chain zal versneld worden. In China is de centrale groeidoelstelling die in het vijfjarenplan prominent wordt aangegeven (en vertaald wordt in jaarlijkse groeidoelstellingen) steeds minder ‘heilig’. Groei is belangrijk voor de arbeidsmarkt, de stedelijke middenklasse en sociale stabiliteit in het algemeen, maar moet in een breder context worden bekeken; een context waarbij ook sociale ongelijkheid, duurzaamheid en sociale cohesie belangrijk zijn. Dit is de inclusieve groei die in 2004 geïntroduceerd werd en steeds verder is uitgewerkt. Op 22 mei 2020 schrapte China haar doelstelling van de groei van het BBP vanwege de onzekerheid die de COVID-19 crisis veroorzaakt. Het tegengaan van grotere ongelijkheid, extra aandacht voor het midden-en kleinbedrijf en veel geld zodat duurzaamheidsdoelstellingen, ondanks de crisis, worden gehaald zijn belangrijker dan het fixeren op een groeidoel.